نظام رسانه‌ای و حقوقی مطبوعات در نشریات کشور ( بخش پنجم)

شورای مطبوعات نروژ/فصلنامه رسانه،سال چهارم،زمستان 1372

این مقاله به طور کل به نقش شورای مطبوعات در نروژ وچگونگی عملکرد رسانه ها،انحصار پخش،آزادی مطبوعات،قانون توهین،امنیت ملی وخون سانسوری در مطبوعات کشور نروژ می پردازد .
در این مقاله نوسنده سعی نموده ضمن اشاره به اینکه رسانه های نروژ مطابق یک الگوی کلاسیک که - از یک سری ناهماهنگی ها برخوردار است- عمل می کند یکی از این الگو ها را یارانه معرفی می کند. یارانه هایی که به روزنامه هایی که در بازار از استقلال چندانی بر خوردار نیستند پرداخت می شود که این امر در عمل موجب خنثی شدن فشار بازار بر این روزنامه ها می شود واز تراکم ودر آمدهای حاصل از تبلیغات در روزنامه های پر رونق از لحاظ اقتصادی می کاهد. نویسنده در ادامه توضیح می دهد که کاهش یارانه در رشد استقلال مطبوعات تاثیر مثبت خواهد داشت.
وی در ادامه مقاله به مسئله ملی خود سانسوری می پردازد ومعتقد است امنیت ملی رابطه بین جامعه ومطبوعات را مشخص می کند که عدم وجود مشکلات جدی در این زمینه ورعایت یک سری اصول در مورد امنیت ملی در برخی موارد موجب خود سانسوری در مطبوعات نروژ شده است که برای توضیح بیشتر به 2 مورد به عنوان نمونه اشاره می کند که در آن نویسندگان مقالات با استناد به خدشه دار شدن امنیت ملی محاکمه وبه زندان محکوم شده اند. نویسنده ادامه می دهد که گرفتن امتیازات قانونی و ویژه برای چاپ کلیه مطالب وتصمیم گیری درباره آنها از علائم رشد استقلال مطبوعات نروژ می باشد .نگارنده در بخش دیگری از مقاله ودرتوضیح شورای مطبوعات نروژ ضمن اشاره به تاریخ تاسیس شورا تحت عنوان انجمن شکایات در سال 1929،اعتقاد دارد شورای مطبوعات نروژ بیش از آنچه شایستگی دارد مورد توجه قرار گرفته است وبسیاری از انتقادات شورای مطبوعات دلیلی بر خود سانسوری مطبوعات است. با توجه به اینکه وظیفه اصلی شورا نظارت برکار مطبوعات وتحت قاعده در آوردن مطبوعات می باشد عملکرد شورا بع عنوان بخشی از دادگاه های حقوقی می باشد.نویسنده در پایان می نویسد به دلیل بی توجهی نمایندگان مطبوعات بر عملکرد شورای مطبوعات واختلافات آشکار بین انتظارات مردم از شورا به عنوان یک نیروی سازمان دهنده وعدم تاثیر شورا در وضعیت موجود انجام اصلاحاتی حول محور شورای مطبوعات نروژ ضروری به نظر می رسد .

اصول اخلاقی رسانه های خبری/اعظم پنابادی:پژوهش وسنجش/سال چهارم،شماره 12،تابستان وپاییز 1376
این مقاله به طور کل به الزامات اخلاقی رسانه های گروهی در زمینه های : پوشش رویدادهای خبری،محتوا وآگهی ها وسرگرمی ها می پردازد .
نگارنده در ابتدای این مقاله به سرفصل دقت وانصاف در انعکاس رویدادهای خبری می پردازد ودقت را کسب خبر صحیح وانصاف را پیگیری حقیقت از روی وجدان معرفی می کند ومعتقد است که در رسانه های امروزی رعایت دقت وانصاف افسانه ای بیش نیست وگاهاً رعایت یکی در تضاد بادیگری قرار می گیرد. به عنوان نمونه صحیح نیست که اسرار واقعی مردم را در برخی رویدادهای خبری ذکر کرد. وی در ادامه به بحث صداقت ودرستی اخبار اشاره می کند ومعتقد است هنگامی که روزنامه نگاران خودشان در بدست آوردن خبر کمتر صداقت را رعایت می کنند چگونه می توانند به خاطر صداقت مبارزه کنند .
نگارنده در بخش دیگری در مقاله به بحث گرفتن هدیه از سوی روزنامه نگاران اشاره می کند وتوضیح می دهد که طی سالیان دراز خبرنگاران وگزارش گران گرفتن هدیه‌های مختلف از قبیل : بلیط های مجانی برای سفرهای داخلی وخارجی،مسابقات ورزشی،تماشای فیلم های سینمایی ویا تئاتر را یکی از امتیازات کارشان تلقی می کردند،اما آیا این هدایا توسط منابع خبری باعث خدشه دار شدن اعتبار روزنامه نگاران نمی شود؟اگر این اعتبار از بین برود چگونه می توانند دوباره آن رابدست آورند ؟ این دغدغه باعث شده که بسیاری از موسسات خبری گرفتن هرنوع هدیه از سوی کارکنان خودشان را ممنوع کنند ویا محدودیت هایی را در این زمینه قائل شوند .
نویسنده در بخش دیگری از مقاله ودر توضیح مسئله محفوظ نگه داشتن اطلاعات به عنوان جنبه دیگری از اصول اخلاقی به این نکته اشاره می کند که نه تنها همه آنچه در پیرامون ما رخ می دهد گزارش نمی شود بلکه برخی حتی نباید گزارش شوند،چرا که در یک جامعه چند فرهنگی باید مطمئن بود که پوشش برخی رویدادهای خبری ممکن است حساسیت ها وتنش هایی را در زمینه های تبعیض نژادی تفاوت های مذهبی،نابسامانی های روحی وجسمی ودیپلماسی در پی داشته باشد. نباید از یاد برد که ورود به برخی حریم ها مناسب نیست،هر چند قانون ومقررات خاصی در این زمینه وجود دارد،ولی خبرنگاران خودشان باید الزامات اخلاقی را به خوبی بسنجند.
نویسنده در پایان به مسئله مسئولیت اجتماعی می پردازد ومعتقد است مسئولیت اجتماعی یک نظام ارجح برای رسانه های خبری است تا در سایه آن در جامعه کار کنند وبرای حفظ اعتبار خودشان همیشه باید به صورت منبع معتبری از اطلاعات عمل کنند وبه لحاظ اجتماعی مسئول باشند که این مسئولیت اجتماعی یعنی پایبندی به معیارهای اخلاقی دقیق وفداکاری به منظور آشکار کردن حقیقت برای تمام نهادها وارگان ها،چنانچه گویی آنها نیز جزئی از سازمان خودشان هستند.
 
□
View: 258 - Print: 4 - Email: 2
این مطلب را در سایت ماخذ آن ببینید:
http://rasaneh.org/persian/page-view.asp?pagetype=research&id=24

نظام رسانه‌ای و حقوقی مطبوعات در نشریات کشور ( بخش چهارم )

اخلاق رسانه ای/مبارزه اخلاق رسانه ای با امپریالیسم فرهنگی/نوشته کلیفورد-جی-کریستیانز/ترجمه:مینو بهتاش/فصلنامه رسانه:سال هفتم،شماره سوم،1375
نویسنده در این مقاله به طور کل به شاخص های اخلاق رسانه ای وتقابل میان آن با امپریالیسم فرهنگی می پردازد نویسنده در ابتدای این مقاله اخلاق رسانه ای را به سه شاخصه اصلی:خبری،خدمات وتولیدات وتفریح و سرگرمی تقسیم می کند و معتقد است در جوامع سرمایه داری،دست اندر کاران روزنامه نگاری وتبلیغات وسرگرمی ها اغلب به یک موسسه مشابه تعلق دارند وبه طور مستقیم وبا غیر مستقیم در کارشان با هر سه عرصه رسانه ای بر خورد می کنند .
به عقیده نویسنده از ترکیب منافع کارهای مربوط به رسانه ها پنج مسئله اصلی دستور کار را تحت شعاع قرار می دهند:راز داری،گفتن حقیقت،سود ومنفعت طلبی،خشونت ومشارکت سیاسی. که بر طبق مقتضیات شغلی هریک از این مسائل اخلاقی در سطوح مشخص ظاهر می شوند . نویسنده در ادامه رازداری را اولین مسئله در اخلاق رسانه ای می داند که همواره عدم رعایت آن خشم زیادی در پی دارد وی معتقد است باید بین کسب خبر و ورود به حریم شخصی افراد تمایز قائل شد. نویسنده در ادامه در تشریح حقیقت گویی،توضیح می دهد که در علم ارتباطات در تمامی شرایط وهمواره باید به دنبال حقیقت ویا حفظ آن بود اما هیچ گاه نباید به فریب کاری تبدیل شود .
نویسنده در توضیح مسئله سود دهی وانتفاع در حوزه رسانه ای معتقد است که بازگشت مقادیر قابل توجهی سود از سرمایه های صاحبان رسانه ها توجیه پذیر است اما اینکه این مسئله در خدمت مسائل حکومتی ومنافع بوروکراسی قرار گیرد قابل توجیه نیست .
در واقع باید مرز بین در خواست های مختلف منطقی و عوام فریبی را مشخص کرد .
نویسنده در بخش دیگری از این مقاله با اشاره به مسئله خشونت در رسانه ها آن را یک مسئله اخلاق جدی معرفی می کند که به موازین بشری لطمه وارد می کند به عقیده وی نباید به نام جواب گویی به افکار عمومی،تفریحات خشن را در رسانه ها ترویج کرد واز خود سلب مسئولیت کرد. اخلاق حکم می کند حتی به قیمت کاهش منافع صاحبان رسانه ها از ترویج بی رویه برنامه ها ومطالب خشونت آمیز کاست .
وی در پایان این نوشتار با اشاره به پیشرفت های چشم گیر تکنولوژی های ارتباطی،اعتقاد دارد طرفداران اخلاق رسانه ای این تکنولوژی ها را با وجود تمام منافعی که ممکن است داشته باشند به چشم سلاح هایی در جهت حفظ منافع کشورهای سرمایه داری غربی از نظر تکنولوژی می نگرند .
چرا که از نظر آنان فیلم ها،اطلاعات واخبار مربوط به کشورهای سلطه گر،آنها را از دسترسی به هویت واقعی خویش بازداشته است .

بررسی تطبیقی نقش شورای مطبوعات در حراست از آزادی استقلال واخلاق حرفه ای روزنامه نگاری/پایان نامه کارشناسی ارشد/عباس اسدی،دانشگاه علامه طباطبایی/دانشکده علوم اجتماعی – سال تحصیلی 81-1380
نویسنده در این تحقیق کوشیده است با بررسی شرایط، پیشینه ونوع فعالیت حرفه‌ای روزنامه نگاری در ایران وجهان نقش شورای مطبوعات را در حراست از سه مقوله آزادی،استقلال واخلاق حرفه ای روزنامه نگاری تبین وتشریح نماید ودر همین راستا نحوه شکل گیری وفعالیت این شوراها را در کشورهای انگلستان،مصر وهند مورد تاکید قرار گرفته وشباهت های آنها به طور مفصل شرح داده شده به طوری که هر فصل آن می تواند پایان نامه ای مجزا باشد .
در فصل اول این پایان نامه محقق ضمن بررسی زمینه های پیدایش وگسترش شورای مطبوعات در جهان نخستین شورای مطبوعات در ایران وجهان،اهداف شورای مطبوعات بررسی نظریات صاحب نظران حرفه ای در باره استقلال واخلاق حرفه ای روزنامه نگاری در حراست از این مفاهیم می پردازد. محقق در این فصل توانسته پس از بررسی ومطالعه اصول ومقررات اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری بیش از بیست اصل اخلاق را ارائه دهد .
در فصل دوم که اختصاص به شورای مطبوعات انگلستان دارد به موضوعاتی چون شکل گیری شورای مطبوعات در این کشور،تجربیات عملی شورای مطبوعات انگلستان، گزارش هایی در زمینه رعایت یا عدم رعایت اخلاق حرفه ای از سوی مطبوعات این کشور وآخرین اصول اخلاق مطبوعاتی در این کشور اشاره شده است .
تمام مباحث مطرح شده در این فصل به گونه ای است که به هر علاقه مند رشته علوم ارتباطات وروزنامه نگاری اطلاعات جامع ومفصل از تمام ابعاد روزنامه نگاری انگلستان به خصوص مقررات واصول حرفه ای آن کشور ارائه می دهد که این خود بیانگر اهمیت این فصل از پایان نامه است .
در فصل سوم این پایان نامه که اختصاص به شورای مطبوعات هند دارد مطالبی را در خود گنجانده است که نشان دهنده جنگ وجدال بین حکومت وروزنامه نگاران هند برای از میدان به در کردن رقبا می باشد . که البته در این بین حکومت با تدوین وتصویب سخت ترین مقررات نه تنها به اهداف خود نرسیده بلکه عاقبت در برابر روزنامه نگاران تسلیم شده است.
از جمله مباحث جالب این فصل سوء استفاده گرو ههای مخالف دولت از روزنامه نگاران می باشد که آنها را به نقض اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری وادار نمو ده اند .
آنچه در این فصل قابل توجه است یکی نقش شورای مطبوعات در این کشور است که به جای حکمیت بین روزنامه نگاران ودولت، بین روزنامه نگاران وگروههای مسلح میانجی گری می کند ودر پایان خود همین گروههای مسلح بیشترین شکایت را از روزنامه نگاران تسلیم شورا می کنند وآنها را به نقض اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری متهم می کنند .
در ادامه این پایان نامه ودر فصل چهارم مقررات واصول اخلاق حرفه ای وشورای عالی مطبوعات مصر به همراه فراز ونشیب های آن مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. جالب ترین ودر عین حال تامل انگیز ترین موضوع در این قسمت نفوذ عوامل بیگانه در مطبوعات مصر برای سرنگون کردن حکومت روسایی چون جهان عبدالناصر می باشد. از دیگر نکات جالب در این فصل نحوه شکل گیری ونوع ترکیب شورای چون این کشور است که با شورای مطبوعات انگلستان وهند تفاوت ماهیتی وساختاری دارد چرا که شورای مطبوعات مصر توسط بالاترین مقام حکومتی یعنی رئیس جمهور تشکیل شده و در واقع خط مشی های اساسی وصدور تصمیمات وآزادی این شورا بر عهده وی می باشد .
در ادامه ودر فصل بعد به بررسی شورای عالی مطبوعات در ایران پرداخته شده است.
در این فصل محقق ضمن بررسی اولین شکایت های مطبوعاتی در ایران وجایگاه رسالت مطبوعاتی در ایران،شکل های حرفه ای مطبوعاتی درایران را در چند دوره زمانی مورد بررسی قرار داده است. شکل هایی که در اغلب این دوره ها عمر پایداری نداشته اند واغلب تحت تاثیر حکومت های وقت به فعالیت های خارج از وظایف اولیه شان پرداخته اند. در ادامه محقق به بحث کلی انجمن صنفی وشورای مطبوعات در ایران پرداخته وسعی نموده با استناد به قوانین ومقررات مطبوعاتی در ایران نقاط ضعف وکمبود های آنها را مورد ارزیابی قرار دهد. ضمن اینکه در بخش دیگر به میثاق اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری در ایران پرداخته که اغلب ارائه گزارشاتی در زمینه (دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران) می باشد که در خرداد 1377 برگزار شده است .
در ادامه این پایان نامه ودر فصل ششم سه حلقه عملکرد شورای مطبوعات یعنی خود انظباطی، داوری وسرکشی مورد بحث قرار گرفته است. حلقه هایی که هریک به طور روشن ودقیق درجه آزادی استقلال واخلاق حرفه ای رسانه های هر کشور نشان می‌دهد. محقق در این فصل توضیح می دهد که در حلقه خود انظباطی که شاکی مراتب اعتراض خود را به نشریه ارسال می کند وسردبیر نیز طبق اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری بلا فاصله اصلاحیه را به همراه پوزش در نشریه منتشر می کند چون رسانه ها هم در فعالیت حرفه ای وهم در انتشار اصلاحیه اخلاق حرفه ای را رعایت می کنند تا مخاطبان خود را راضی نگه دارند،نقش شورای مطبوعات در رسیدگی به شکایات ونظارت بر اجرای اصول اخلاق حرفه ای کمرنگ می شود .
ولی در حلقه داوری که شورا نقش میانجی گری را ایفا می کند شورا از قوه قهریه وضمانت اجرایی بالاتری بر خوردار است چرا که در صورت سرپیچی می تواند نشریه مورد نظر را از امتیازات ومزایای موجودت سلب کند. در این حلقه اگر چه تعامل میان عموم ورسانه کم است ولی پر نفوذ بودن شورا کاملاً محسوس می باشد .
در آخرین حلقه از این حلقه های سه گانه (سرکشی) نشریه هیچ گونه توجهی به اعتراضات وشکایات مخاطبان وشورا را ندارد. چرا که احساس می کند درج اصلاحیه‌های فراوان از تعداد مخاطبان آن نشریه می کاهد .در بخش پایانی این پایان نامه سعی شده است پیشنهاداتی درزمینه تدوین بهتر مقررات واصول اخلاق حرفه ای به خصوص در تهیه اصول شورای مطبوعاتی ارائه شود .
به طور کلی در این پایان نامه محقق توانسته ضمن بررسی اصول اخلاق حرفه ای ومقررات شوراهای مطبوعات جهان از ابتدا تا حال،عملکرد وکارکرد های آنان را در سه حلقه خود انضباطی،داوری وسرکشی جای دهد که براساس هریک از این حلقه ها می توان درجه آزادی، استقلال واخلاق حرفه ای رسانه ها ومیزان تعامل میان رسانه‌ها عموم مردم وشوراها وهمین طور نوع نظام حقوقی،سیاسی واقتصادی وفرهنگی را درکشوری دریافت،واین یعنی یک کشف جدید در حوزه ارتباطات ودنیای روزنامه‌نگاری حرفه ای .

مبانی استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری(نظر سنجی از روزنامه نگاران مطبوعات تهران)/پایان نامه کارشناسی ارشد/حسن نمک دوست تهرانی/دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی/77-1376
اساس کار این پایان نامه در واقع بر نظر سنجی از روزنامه نگاران تهرانی در مورد استقلال حرفه روزنامه نگاری استوار است ودر دو جلد تهیه وتدوین گردیده است که به طور کلی در این جلد تلاش شده است تا با مروری بر مبنای نظری موضوع (استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری دیدگاه ونظرات روزنامه نگاران شاغل در واحد‌های مطبوعاتی تهران) در این باره بدست آید ومتغیرهای تاثیر گذار براین دیدگاه ونظرات روزنامه نگاران شاغل در واحدهای مطبوعاتی تهران در این باره بدست آید و متغیرهای تاثیر گذار براین دیدگاه شناسایی وارزیابی گردد .
در این پایان نامه ودر جلد اول محقق ضمن بررسی ضرورت های حرفه روزنامه نگاری وپیشینه های تاریخی استقلال حرفه ای روزنامه نگاری سعی نموده با اشاره«روزنامه نگار حرفه ای» عوامل مرتبط با این واژه اعم از:تعریف روزنامه نگاری حرفه ای، محل وموسسه انجام فعالیت روزنامه نگاری، حقوق مولف و نویسنده در روزنامه های ایران وکارت هویت حرفه ای روزنامه نگاری در کشورهای:سوئد،فرانسه،انگلستان وایران را مورد ارزیابی قرار دهد .
از جمله اساسی ترین بخش های این پایان نامه بررسی وضعیت اشتغال روزنامه نگاران در ایران، ضوابط شغلی واستخدامی آنان، انواع قراردادهای کار روزنامه نگاری، سهیم بودن در مالکیت روزنامه ها ومشارکت در مدیریت واحدهای مطبوعاتی می باشد .از دیگر بخش های مهم این پایان نامه بخشی است با نام مقررات حقوقی ویژه رسیدگی به جرائم مطبوعاتی که در آن به انواع جرایم مطبوعاتی ونحوه رسیدگی در برخی کشورها از جمله ایران پرداخته شده است .
در ادامه ودر جلد دوم این پایان نامه که به نام «پیوست ها» می باشد،محقق سعی نموده ضمن بررسی اتحادیه ها وفدراسیون های مطبوعاتی در کشور های سوئد،ایران،فرانسه وانگلستان به ساختار سازمانی وتشکیلاتی حرفه روزنامه نگاری،وضعیت حقوق ودستمزد روزنامه نگاران،وضعیت صندوق های حمایت از روزنامه نگاران وشرایط مادی ومعنوی در حمایت از حق وحقوق مادی ومعنوی روزنامه نگاران در این کشور ها بپردازد. ضمن اینکه در ادامه به چند اظهار نظر اصحاب مطبوعات ایران در زمینه اخلاق واستقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری پرداخته شده است که بصورت پرسش وپاسخ می باشد .
بخش انتهایی پایان نامه اظهار نظر روزنامه نگاران شاغل در روزنامه های تهران در مورد وضعیت شغلی واستقلال حقوقی حرفه شان می باشد که بصورت آمار وارقام در دسترس قرار گرفته است که چند مورد به صورت نمونه آورده می شود : از میان پاسخ دهندگان 56% با تعیین ضابطه ها ومقررات حقوقی خاص وهماهنگ کردن حقوق روزنامه نگاران در کل واحد های مطبوعاتی موافق 74% تا حدودی موافق و79 درصد مخالف بودند .همچنین این نظر سنجی ها نشان داده است که وضع مقررات قانونی مربوط به استقلال حرفه روزنامه نگاری برای تقویت ورفع مشکل این حرفه وهمچنین وجود تشکل حرفه ای وحمایت از حقوق مولف بیشتر مورد توجه روزنامه نگاران تهرانی قرار دارد،وهمچنین روزنامه نگاران تهرانی فقدان تشکیلات منسجم فراگیر برای دفاع از حقوق روزنامه نگاران وعدم تامین اقتصادی کامل روزنامه نگاران از طریق حرفه روزنامه نگاری را از مهمترین عوامل آسیب رسان به استقلال حرفه ای خود دانسته اند .
آنان همچنین مشکلات اقتصادی ونبود امنیت شغلی را مهمترین دغدغه حرفه خودشان دانسته اند. از نظر آنان دفاع از حقوق روزنامه نگاران در برابر دولت مهمترین هدفی است که انجمن مطبوعات باید در پی آن باشد. روزنامه نگاران تهرانی همچنین عدم آگاهی از مسائل حرفه ای ونقش تشکیلات حرفه ای برای بر طرف کردن این مسائل را مهمترین مانع موفقیت حرفه ای روزنامه نگاران دانسته اند .
ودر پایان باید گفت این پایان نامه به ما نشان می دهد که برخلاف پیش داوری های مردم، جامعه روزنامه نگاری اختلاف بنیادین بر مسائل حرفه ای خود ندارد .
در واقع گفتگو در باره نقطه نظرات مشترک اما ناپایداری روزنامه نگاران درباره مسائل حرفه ای نخستین گام در راه دستیابی به استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری می باشد .

اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری از دیدگاه روزنامه نگاران ایران/علی خان احمدی/پایان نامه کارشناسی ارشد/دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی/76-1375
این پایان نامه براساس یافته های حاصل از نظریات روزنامه نگاران ایرانی در زمینه اصول اخلاق واستقلال حرفه ای روزنامه نگاری وضوابط وقواعد حاکم بر آن روزنامه نگاری ایران استوار است .
محقق در ابتدای این پایان نامه هدف از این تحقیق را آشنایی با چگونگی مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران ایرانی در قالب مبارزه چشم گیر تاریخی در راه استقلال وآزادی از آغاز تا کنون وشناخت ضوابط ومقررات خاص به عنوان اصول اخلاق حرفه روزنامه نگاری از دیدگاه روزنامه نگاران کشور دانسته است .
محقق در ابتدای این تحقیق ضمن بررسی کارکردهای اجتماعی روزنامه نگاری دشواریهای اساسی این حرفه را همچون حقوق وجرایم مطبوعاتی سانسور واستقلال حرفه ای آن را مورد ارزیابی قرار داده است .
در ادامه محقق سعی نموده است ضمن بررسی نظام تشکیلات صنفی مطبوعاتی در ایران ووظایف شورای مطبوعات، به ارزیابی سیر مراحل اساسی روزنامه نگاری در ایران در چند دوره تاریخی که از دوره قاجار تا دوران پس از پیروزی انقلاب را در بر می گیرد بپردازد. محقق در این بخش نشان می دهد که چگونه روزنامه نگاران وروزنامه نگاری در ایران در طول دهه های گذشته دستخوش کج فهمی ها وپیش داوریهای خود خواهانه حاکمان واطرافیان شان قرار داشته اند .
در بخش دیگری از این پایان نامه محقق به بحث وبررسی پیرامون پیشینه تاریخی اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری ورعایت آن در کشور های دنیا وکوشش سازمانهای بین المللی چون:فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران واتحادیه های روزنامه نگاران اروپایی در زمینه تدوین قواعد اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری پرداخته است . در ادامه محقق نشان می دهد که در حال حاضر تعداد کشورهایی که خود را ملزم به رعایت اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری وقواعد حاکم بر آن می داند به 75 کشور نمی رسد. اصولی که در مواردی چون:دفاع از آزادی مطبوعات، احترام به زندگی خصوصی افراد، اصلاح اخبار نادرست،حفظ اسرار حرفه ای و.... مشترک هستند .
در بخش پایانی پایان نامه از میان اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری سیزده اصول که معرف دیدگاه های مختلف در زمینه اصول اخلاق حرفه ای در سطح بین المللی منطقه ای وملی در کشورهای مختلف می باشند تشریح وتحلیل شده است وفلسفه وجودی، کارکردهای آنان ونقش کنترلی آنان در تصمیم گیری روزنامه نگاران مورد ارزیابی قرار گرفته است .
در ادامه این بخش چکیده یافته ها ونتایج حاصل از نظریات روزنامه نگاران ایرانی به صورت آماری ارائه داده شده است .در پایان این پایان نامه پیشنهاداتی به منظور حل برخی از مشکلات پیش روی روزنامه نگاران ایرانی اشاره شده است .

بررسی حقوقی ومسئولیت های حرفه روزنامه نگاری/محبوبه ملک لو/پایان نامه کارشناسی ارشد/دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی/76-1375
در ابتدای این پایان نامه پس از بررسی مبانی نظری تحقیق چون:استقلال حرفه ای روزنامه نگاران، انتقاد روزنامه نگاران از مطبوعات، نظام مطلوب مطبوعاتی از دیدگاه روزنامه نگاران ایرانی،استقلال حرفه ای وامنیت شغلی روزنامه نگاران،به بررسی روند آزادی مطبوعات وکوشش برای رسیدن به آن در شرق وغرب پرداخته است. محقق در این بخش به مراحلی که برخی کشورهای غرب وشرق چون:آلمان،فرانسه وایران در زمینه آزادی مطبوعات وحق انتشار آزادانه مطالب طی نموده اند،اشاره نموده است. مراحلی که در کشورهای غربی بر خلاف ایران از قرن 17 میلادی آغاز شد،هر چند تا رسیدن به مرحله ثبات کامل چندین دهه طول کشید. وی نشان می دهد که چگونه نبود امکانات مالی ورفاهی همواره در افت کیفی وکمی مطبوعات بوده است .
در ادامه ودر بخش دیگری از این پایان نامه به ارکان وعناصر آزادی مطبوعات همچون: عدم ضرورت اجازه انتشار برای نشریات،ممنوعیت سانسور، پیش بینی دقیق جرایم مطبوعاتی توسط قانون گذار، لزوم رسیدگی به جرایم مطبوعاتی در حضور هیئت منصفه پرداخته شده و وضعیت حقوق مادی ومعنوی روزنامه نگاران در 10 کشور فرانسه، انگلستان، آلمان، سوئیس، نروژ، ترکیه، ژاپن، روسیه، آفریقای جنوبی وایران مورد ارزیابی قرار داده است .
در بخش دیگری از این پایان نامه محقق ضمن تقسیم حقوق حرفه ای روزنامه نگاران به دو بخش مادی ومعنوی حقوق مادی را شامل:حقوق ودستمزد،صدور کارت هویت حرفه ای،بیمه،بازنشستگی نظایر آنها دانسته است وحقوق معنوی روزنامه نگاری را نیز شامل:استقلال حرفه ای روزنامه نگاران،فعالیت های آزادانه تشکل های مطبوعاتی،قید وجدانی،حقوق مولف،امنیت شغلی ودسترسی آزادانه روزنامه نگاران به اطلاعات و منابع خبری دانسته است .
محقق اضافه می کند که در قانون مطبوعات کنونی بسیاری از این حقوق مادی ومعنوی مورد دقت تحت نظر خاص قرار گرفته است .وی در ادامه ضمن اشاره به مشقات ومشکلات حرفه روزنامه نگاری ونبود امنیت کافی این شغل به موردی اشاره می کند که در آن روزنامه نگاران به خاطر تهیه گزارشات ومطالب،توسط مسئولان روزنامه توبیخ می شوند ویا تنزل درجه پیدا می کنند ویا اینکه به خاطر از دست ندادن شغل وحرفه شان مجبور می شوند بر خلاف خط فکری شان وگاه برخلاف مسئولیت اجتماعی ورسالت روزنامه نگاری به تهیه مطالب دلخواه سردبیر ویا دیگرمدیران روزنامه بپردازند که هیچ گاه با آن موافق نیستند .
نگارنده در ادامه اشاره می کند که چنانچه تدابیری اساسی برای تامین امنیت شغلی وحرفه ای روزنامه نگاران ایرانی اندیشیده نشود،بتدریج بر رشد فرهنگی جامعه تاثیر گذاشته وروند صعودی آن را با مانعی جدی مواجه خواهد ساخت .
محقق در بخش پایانی پایان نامه مسئولیت ها واصول اخلاق حرفه روزنامه نگاری را به دو بخش مسئولیت های حقوقی ومسئولیت های اخلاقی تقسیم می کند. وی مسئولیت های حقوقی را به عنوان مسئولیت هایی در نظر می گیرد که نحوه فعالیت وعملکرد روزنامه نگاران را در چارچوب محدودیت های حقوقی وقانونی مشخص می سازند وعدم رعایت آنها جرم محسوب می شود ومسئولیت اخلاقی را شامل اصولی می داند که رعایت آنها می تواند ضمن فراهم نمودن فضایی سالم ومناسب برای فعالیت روزنامه نگاری استقلال فردی،سلامت اخلاقی جامعه را تضمین می کند .محقق در پایان به تجزیه وتحلیل یافته های تحقیق حاصل از دیدگاه های روزنامه نگاران تهرانی پرداخته وپیشنهاداتی را به عنوان راهکار بهبود جریان حاکم بر فضای اصول اخلاق حرفه روزنامه نگاری ارائه می دهد .

جایگاه حقوقی رسالت رسانه ها/دکتر محسن اسماعیلی:پژوهش وسنجش،سال دهم،شماره 35،پاییز 1382
این مقاله به بررسی پاره ای از قوانین ملی وبین المللی در زمینه حدود اختیارات رسانه های جمعی وبرخی تاثیرات آموزه های دینی بر کار کرد رسانه ها می پردازد .
در ابتدای این مقاله نگارنده ضمن تشریح نظریه هنجاری رسانه ها لزوم سازگاری آنها با ارزشهای خاص هر جامعه در دو حوزه علوم ارتباطات وحقوق را مورد بررسی قرار می دهد. به نظر نویسنده ابداع نظریه بی طرفی ذاتی رسانه ها نسبت به ارائه اخبار واطلاعات،مشکوک ودارای انگیزه های سیاسی است چرا که هدفمند بودن فعالیت های رسانه ای وتلاش برای ایجاد نظام فکری وارزشی از وظایفی است که در علوم ارتباطات بر آن تاکید شده است همان گونه که مخاطبان برای گزینش رسانه مورد علاقه ورضایت خودشان حق دارند،رسانه ها نیز حق دارند برای اشاعه وانتشار افکار واطلاعات مورد قبول خود تلاش کنند ضمن اینکه وظیفه آموزش ورهبری وراهنمایی افراد جامعه رسالت مند بودن فعالیت رسانه ها تایید می کند .
در حقوق ایران نیز قانون گذاران مسئولیت اجتماعی والهی برای رسانه ها قائل شده ومتذکر شده اند که رسانه های جمهوری اسلامی باید در خدمت اشاعه فرهنگ اسلامی، برخورد سالم اندیشه ها، ارائه آگاهی های مکتبی سیاسی واجتماعی، افشای توطئه های دشمنان داخلی وخارجی وفراهم آوردن زمینه های رشد انسانی تا مرحله وظیفه الهی باشند. ازدیدگاه قانون اساسی آزادی رسانه ها تا جایی پذیرفته می شود که در چارچوب قابل قبول شرعی باشند.
در بخش دیگری از این مقاله تاثیر دین بر محتوا وکارکرد رسانه ها مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش نویسنده معتقد است که التزام به آموزه های اخلاقی ودینی مسئولیت زا وموجب پیدایش تعهداتی است که به تحرک بیشتر رسانه ها می انجامد. به نظر نویسنده عدالت طلبی،امر به معروف ونهی از منکر،دفاع از مظلومان ونصیحت وخیر خواهی برای مومنان به رسانه ها خبر نگاران متعهد اجازه سکوت ومماشات نمی دهد،بلکه جستجو،تبلیغ،فریاد وتشویق جامعه به اقدام را وظیفه حتمی آنها می داند .

حدو مرز استقلال مطبوعاتی/بتول خدابخش،فصلنامه رسانه،سال سوم،شماره دوم،تابستان1371
نویسنده در ابتدای این مقاله به مسئله پول وتاثیر آن بر زندگی روزنامه نگاران اشاره می کند وتوضیح می دهد که آنها ضمن آگاهی از هزینه چاپ وپخش آگهی نگران در آمدهای خود وهزینه هایی که برای تهیه وانعکاس اخبار متقبل می شوند،هستند ومضامین مطبوعات به طور مستقیم همپای منافع کسانی است که تامین کننده مالی مطبوعات بوده اند. در این بین همواره پرداخت کننده دستمزدها ناشناخته باقی می مانند که این امر به افسانه استقلال مطبوعات می افزاید،که البته نحوه این پرداخت ها از طریق چهار الگوی:دولتی،تبلیغاتی،منفعتی وغیر دولتی صورت می پذیرد که بیشتر پرداخت ها آمیزه ای از این چهار الگو می باشد .
به عقیده نگارنده در تمامی این الگو ها به نوعی سایه دولت احساس می شود وتفاوت ها در میزان ومحدوده استقلالی است که دولت ها تعیین می کنند .
نویسنده اعتقاد دارد طبیعت مطبوعات ملی است بنابراین فشار وارد آوردن بر آن برای تبدیل کردن آن به یک سیستم کلاسیک ومنظم یک اشتباه بزرگ است .نگارنده در ادامه به سیستم پرداخت هادر ایالات متحده وروسیه ومقایسه بین آنها پردازد ومعتقد است هیچ روزنامه،نشریه،یا مرکز پخش رادیویی وتلویزیونی از حدو مرز استقلالی که قابل قبول پرداخت کننده هاست فراتر نمی روند که این حدومرز ها بسیار تغییر پذیرند واستفاده از قوانین مشخص مثل یک خط کش،برای دسته بندی موارد پویا ومتغیر امری اشتباه می باشد بلکه بهترین راه – اگر چه ناقص باشد – به کاربردن درجات وسلسله مراتب است

نظام رسانه‌ای و حقوقی مطبوعات در نشریات کشور ( بخش سوم )

اخلاق رسانه ای یا قوانین رسانه ای:اعمال روزنامه نگاری/اف.پی.پی کاسوما F.P.Casuma
نویسنده این مقاله به طور کلی در پی پاسخ به این سئوال است آیا تقویت وعملی ساختن اخلاق رسانه ای در افریقا منوط به وضع قوانین است یا این کاری است که باید به همت خود روزنامه ها انجام شود؟ آیا واقعاً می شود اخلاق روزنامه نگاری را از طریق قانون اعمال کرد؟وی برای پاسخ به این سئوالات کوشش هایی را که در برخی کشورهای افریقایی برای وضع قوانین در خصوص شوراهای مطبوعاتی یا رسانه ای به منظور اعمال ضوابط اخلاقی رسانه ای صورت گرفته است مورد بررسی قرار می دهد .
وی در ابتدای این موضوع اشاره می کند که ظاهراً عمده ترین دلیل دولت های افریقایی برای وضع قوانین خاص برای تقویت اخلاق روزنامه نگاری شکست روزنامه نگاران انجمن های مطبوعاتی وبنگاههای رسانه ای در عملی ساختن اخلاق روزنامه نگاری می باشد که به عنوان مثال در کشور نیجریه سازمان های مطبوعاتی رسانه ای در انتشار مطالب از رویه های غیر اخلاقی بهره برده وبا استفاده از غفلت مردم به ارائه اطلاعات از منابعی که فاقد صلاحیت اخلاقی هستند مبادرت ورزیدند که این اطلاعات در نهایت موجب گمراهی،شعار پردازی،احساسات گرایی وفراموشی عناصر مطلوب در جامعه شده است .
نویسنده در ادامه خاطر نشان می کند که شاید تلاش دولت های افریقایی برای وضع قوانین در جهت اعمال اخلاق روزنامه نگاری ناشی از این تصور غلط باشد که روزنامه نگاری حرفه ای است که افراد غیر متخصص نیز در آن شاغل می باشند وبه همین دلیل اغلب بر کار خود تسلط ندارند بنابراین دولت حق دارد بر عملکرد سازمان هایی که مجموعه ای هم فکر وهم سلیقه هستند نظارت نمایند .
نویسنده در ادامه توضیح می دهد که این قوانین ومقررات در افریقا اغلب توسط افرادی وضع می شوند که صلاحیت چندانی در این زمینه ندارند. چرا که اغلب آنها نسبت به حرفه روزنامه نگاری بیگانه اند واغلب بدلیل رفتارهای غیر اخلاقی شان صلاحیت شان برای احراز قیمومیت روزنامه نگاری خدشه دار می شود .
به عقیده نگارنده حتی اگر فرض صلاحیت قانون گزاران اخلاق رسانه ای راهم بپذیریم اعمال این قوانین ممکن است پیامد های منفی برای فضای رسانه ای حاکم بر جامعه داشته باشد چرا
که اغلب موارد اگر روزنامه نگاری تخلف نماید ومورد پیگیری قانونی قرار گیرد تضمینی وجود ندارد که در آینده همان تخلف را تکرار نکند.
حتی گاهی اوقات اخلاق رسانه ای اگر از طریق قانون اعمال شود موجب می شود که روزنامه نگاران به جای وفاداری به حرفه خودشان به دلیل ترس به دولت وفادار شوند. در حالی که آنچه باید مایه نگرانی آنها باشد این است که با عدم پایبندی به اخلاق به حرفه روزنامه نگاری صدمات جبران ناپذیری وارد می شود .
از طرف دیگر روزنامه نگاری که اعمال اخلاقی او صرفاً مبتنی بر اطاعت از قانون است چرا که وی در واقع مسئول اعمال خود نیست چون این اعمال عمدتاً بدلیل ترس از مجازات قانونی صورت گرفته است .
در واقع وقتی که اخلاق روزنامه نگاری از طریق قانون تحمیل شود امکان کمی برای ابراز وجود وبه تبع آن عزت نفس وبیان آزادانه روزنامه نگاری باقی می ماند .
نویسنده در پایان به این نکته اشاره می کند که از آنجا که قانون به طور جامع نمی تواند همه جنبه های ممکن اخلاق رسانه ای را در بر گیرد،حکومت نباید تلاش کند تا قوانینی به ظاهر فراگیر را به تصویب برساند،زیرا بیم آن می رود که این تصور غلط ایجاد شود که فقط آنچه در قانون آمده است همه آن چیزی است که یک روزنامه نگاری پایبند به اخلاق باید رعایت کند. وی خاطر نشان می سازد در حالت عادی موازین وقوانین حرفه ای رسانه ای باید توسط خود روزنامه نگاران به صورت فردی واز طریق انجمن های مطبوعاتی ونهادهای رسانه ای اعمال شوند .

دو راهی های اخلاقی در روزنامه نگاری/ام.دوپریز
نویسنده در این مقاله سعی نموده سیاست ها وخط مشی های متفاوت رسانه های مختلف وعلی الخصوص نشریات افریقای جنوبی را بر خورد با تنش های گروههای مختلف سیاسی وانعکاس اخبار مربوط به رهبران سیاسی مردم این کشور را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد .
نویسنده سعی دارد نشان دهد که در جامعه ای مثل افریقای جنوبی که رسانه ها در آن به مهم ترین ابراز و محمل دموکراسی تبدیل شده است رسانه ها به منظور مشارکت در بالا بردن ظرفیت های دموکراتیک جامعه باید چیزی بیش از شرکت های تجاری باشند که هدفشان صرفاً فروش بیشتر نشریات خود وگرفتن آگهی های تجاری بیشتر است .
نویسنده در ادامه ودر بخش دیگری از مقاله به دوراهی اخلاق اشاره می کند که رسانه ها ونشریات گرفتار آن شده اند به عقیده نگارنده در تمامی جوامع دموکرات وآزادروزنامه هایی که جنبه تجاری دارند در انعکاس اخبار وگزارشات گوناگون تنها منافع،خواسته ها واعتقادات شخصی خودشان را در نظر می گیرند که البته این نوع آزادی در همه رسانه ها مطلوب است و وضعیتی است که باید وجود داشته باشد اما در کشوری مثل افریقای جنوبی که همواره تعداد زیادی از مردم بر اساس خشونت وتنش های سیاسی موجود جان خود را دست داده اند نمی توان به دلخواه خود عمل کرد. بلکه باید وضعیت ویژه کشور را در نظر گرفت وشیوه ای را در پیش گرفت که به برقراری صلح وآرامش در کشور کمک کند. یعنی اینکه دبیران نشریات باید مراقب باشند که مثلاً چه عکس هایی را چاپ می کنند چه نوع تیترهایی برای صفحه اول انتخاب می کنند ویا با اینکه پوستر هایی که انتخاب می کنند گویای چیست؟
نویسنده در ادامه به یک مورد عنوان نمونه اشاره می کند که زمانی که «پیتر موکابه» رهبر جوانان افریقا در یکی از سخنرانی هایش شعار بوئر را بکشید کشاورز را بکشید را فریاد زد واین شعار با حروف درشت عیناً در تمامی روزنامه تیتر شد،چه ترس و وحشتی والبته عصبانیتی را در میان جامعه سفید پوستان به وجود آورد .نویسنده معتقد است که شعار موکابه را نمی توان نادیده گرفت ویا سانسور کرد ولی می شد معقولانه تر و مسئولانه تر با موضوع بر خورد کرد یعنی می شد از شدت برجستگی عنوان تا حد زیادی کاست ودر ادامه این شعار را با ارائه توضیحاتی که این یک شعار جدید نژادپرستانه نیست بلکه بخشی است از یک سرود قدیمی آزایخواهی،به زبان محلی چاپ کرد .
نویسنده در ادامه به راهی دیگری اشاره می کند که اصحاب رسانه ای در کشوری چون افریقای جنوبی همراه با آن مواجه می شوند . وآن زمانی است که یک روزنامه‌نگار یا خبر نگار ناچار است بین قانون از یک طرف و حرفه خود وجامعه از طرف دیگر یکی را انتخاب کند. نویسنده به موردی اشاره می کند که در آن یک گزارشگر جوان نشریه بلید به یک سال زندان محکوم شد،زیرا از حضور در دادگاه به عنوان شاهد دولت بر ضد موکابه خودداری کرد چرا که اگر این اتفاق رخ می داد بخش های خاصی از یک جامعه نسبت به روزنامه نگاران وکارگزاران رسانه ای بدبین می شد .
نویسنده در پایان این مقاله توضیح می دهد یک روزنامه نگار بالاتر از قانون نیست ولی در قانون رسانه ای کشوری چون افریقای جنوبی باید این مسئله بخوبی روشن شود که بعنوان مثال آیا قاضی می تواند حکم دهد حضور یک خبرنگار در جایگاه شهود برای حفظ منافع عالی جامعه لازم است یا خیر؟

اخلاق ارتباطات:رویکردی بر مبنای مسیحیت/ک . وینسترا
نویسنده در این مقاله سعی کرده معنای اخلاق وارتباط آن با نگرش مسیحیت،بویژه در زمینه ارتباطات را روشن سازد وی در این کار بحث خود را از آفرینش شروع می کند. به عقیده نگارنده در مطالعه ای در باب انسان نقطه شروع باید همواره تصور آدمی از خداوند باشد .
نگارنده در ابتدای این مقاله ضمن بررسی ماهیت مطالعه رابطه موجود میان اخلاق وارتباطات را مورد ارزیابی قرار دهد که برای این کار دیدگاههای چند تن از نظریه پردازان مسیحی همچون:تایلور،مک کلوسکی،وها سپرز را مد نظر قرار داده است. وی در ادامه مطالعه اخلاق را به دو بخش روش شناسی اخلاق واخلاق دستوری تقسیم می کند ومعتقد است که بایدها ونبایدها در اخلاق دستوری جای دارند .
نگارنده در ادامه ضمن بحث وبررسی پیرامون ماهیت ارتباطات بشری وروابط انسان ها و تاثیراتی که بر هم می گذارند نشان می دهد که در این روابط همواره اخلاق حضوری محسوس دارد چرا که همواره باید ونبایدها ودرستی یا نا درستی آنچه که پیرامون فضای این روابط وجود دارد را اخلاق تعیین می کند وی برای اثبات این قضیه به دیدگاه نیلسن اشاره می کند که معتقد است:هر عمل ارتباطی دارای یک جزء اخلاقی است که حامل مقداری بار اخلاقی است. هر عمل ارتباطی در برگیرنده یک التزام اخلاقی است .
نویسنده در ادامه به مسئله تجزیه وتحلیل اخلاقی ارتباطات اشاره می کند ومعتقد است نقطه شروع تجزیه وتحلیل های اخلاقی آفرینش است. یعنی همان نقطه شروع فرد. نگارنده خاطر نشان می کند تمامی ارتباطات یک جنبه وبعداخلاقی دارند،اما ارتباطات ابعاد دیگری نیز دارد که نمی توان در مطالعه علم ارتباطات آن را نادیده گرفت. آنچه در این بین ضروری است نباید اخلاق را از نگرش فرد نسبت به ارتباطات جدا کرد نگارنده در ادامه با در نظر گرفتن این موضوع اصول معینی را برای تجزیه وتحلیل اخلاقی علم ارتباطات در نظر می گیرد :
1- اقتدار خداوند:که بیانگر را بطه ای است که میان انسان وخداوند در هنگام آفرینش حاصل شده است واین نقطه شروع تمامی ارتباطات بشری می باشد .
2- انسان مخلوقی است هدایت شونده:این نظریه مستلزم به رسمیت شناختن تاثیر ارتباطات در هدایت زندگی دیگران است به عقیده نگارنده تمامی ارتباطات بُعدی اخلاقی دارند یعنی انسان را بسوی خداوند یا بر خلاف مسیر الهی به پیش می رانند .
3- احترام کامل نسبت به دیگران:این اصل مستلزم این است که هر کسی فرد دیگر را موجودی با هوش واخلاقی ببیند .
4- ارتباطات در آفرینش : نگارنده در این اصل توضیح می دهد که آفرینش یا همان تصویر خداوند باید در هر رابطه وجود داشته باشد یعنی در کنار هم بودن با تبعیت خداوند. دراین اصل آنچه که مهم است نقش ارتباطات واخلاق در هدایت روند زندگی انسانها به سمت خداوند می باشد . به طور کلی نگارنده در این مقاله براین نکته اصرار داشته که دلیل نگرش جامع افراد بر ارتباطات به دلیل بحث آفرینش ویا همان ساختار است یعنی اینکه نمی توان اصول ارتباطاتی را که در آفرینش قرار داده شده اند نادیده گرفت . این اصول لازمه احترام وارتباط با دیگران است. انسان ها به گونه ای خلق شده اند تا پیام هایی را که از دیگران به آنها می رسد بررسی کنند که در واقع با کشف این ساختار ها وارد محدوده اخلاقی وبررسی درستی یا نادرستی آن می شویم .
نویسنده مقاله معتقد است که بر مبنای این اصول بر قرار کنندگان ارتباط وکارگزاران رسانه ها قبل از هر عمل ارتباطی باید بررسی نمایند که این ارتباطات مردم را به سوی خداوند حرکت می دهد یا خیر. نویسنده در پایان خاطر نشان می کند که غیر ممکن است اخلاق مسیحی را بتوان از دیدگاه مسیحی نسبت به ارتباطات جدا نمود.

در جستجوی اصول اخلاقی رسانه ها/اس.فرونمن S.Fronman
در این نوشتار برخی از اصول ومسائل اساسی اخلاقی در رسانه ها مورد بررسی قرار گرفته است. این مسائل واصول را می توان بخشی از دستور العمل عمومی در مورد تصمیم گیری وسیاستگذاران مسئولانه رسانه ها قلمداد کرد. نگارنده در ابتدای این مقاله وبرای ورود به بحث اصلی بین اخلاق واخلاقی کردن تمایز قائل شده است. وی اخلاق رانگرش نظام مند ومعقول بر اساس پایه واصولی معین می داند در حالی که از نظر وی اخلاقی کردن بیشتر نگرش توجیهی وغیر عملی وعاری از نکات واضح وروشن است.وی در ادامه ضمن دسته بندی اخلاق به دو بخش نظری وعملی خاطر نشان می سازد که مادر اخلاق رسانه ها سعی می کنیم به وضوح وبه طور نظام مند درباره اصول ومعیارهای رفتار اخلاقی ویا ضد اخلاقی بیندیشیم اخلاق رسانه ای بیانگر یک فرایند وتلاش معلوم است. معیارهایی که کارگزاران رسانه ای باید در هر موقعیت ویژه ای از آنها تبعیت کنند نکاتی نیستند که به وضوح در مقابل دیدگان آنها قرار گرفته باشد .
نویسنده در ادامه ضمن اشاره به ابعاد مختلف هنجارها واصول اخلاقی در مذاهب بزرگ دنیا ونظریات گروههای مختلف چون:لذت گرایان وسعادت گرایان در این مورد به این نتیجه می رسد که اخلاق مربوط به تکلیفی است که فرد برخود تحمیل می کند بنابراین قانون مستلزم قواعد ومقرراتی است که باید رعایت شود. قواعدی که بر مبنای معیارهای اخلاقی پایه ریز شده اند اما با در نظر گرفتن نظریه قانون طلایی می توان گفت تصمیم اخلاقی عملی اختیاری است ودولت نباید برای اجرای آن از قانون کمک بگیرد .
نویسنده در ادامه این مقاله توضیح می دهد که در رسانه های جمعی میان تبعیت داوطلبانه از اخلاق وتسلیم شدن در برابر فشارهای قانونی یک حد وسط وجود دارد. دراین حد وسط جامعه از رسانه ها انتظار عمل اخلاق معینی دارد وکارگزاران رسانه ای داوطلبانه از یک معیار معین پیروی می کنند وقانون هم حق ندارد برای رسانه ها اعمال محدودیت نماید .
ودر رسانه های جمعی معمولاً این حد وسط را میدان عملکردهای مسئولانه مطابق یا حقیقت عینی ومعقولانه می نامند. حال اگر یک کارگزار رسانه ای به اختیار خود از چنین روشی مسئولانه ومعقولانه سرپیچی کند وهیچ مرجع قانونی هم وجود نداشته باشد چه باید کرد؟
نگارنده ادامه می دهد در بسیاری از جوامع راه حلی که برای این مورد پیشنهاد می شود سازماندهی افراد حرفه ای در انجمن هایی است که در آنها ضوابط اخلاقی برای همه لازم الاجرا است. نگارنده در بخش دیگری از مقاله تعدادی از ضوابط درون سازمانی را در دو بخش اصلی خبری افریقای جنوبی (S.A.B.C) وشبکه (M ) وگروههای مطبوعاتی (آرگوس وپرس کور) مورد بررسی قرار می دهد .
نویسنده در ادامه به تعدادی از سوالات اخلاقی که کارگزاران ممکن است در موقعیت های گوناگون به آن مواجه شوند اشاره می کند که برخی از آنها به عنوان نمونه آورده می شود:
1- آیا می توان برای موجه جلوه دادن یک خبر آن را به نوعی تفسیر کرد؟
2- آیا استفاده از روش های ناشایست برای تهیه یک گزارش خوب وجالب صحیح است؟
3- آیا پذیرش هدیه از لحاظ اخلاقی درست است؟
وی در ادامه ودر پاسخ به این سئوالات به این نکته اشاره می کند که همیشه ودر همه حال نباید اخلاق را از یاد برد .
نویسنده در پایان این مقاله نتیجه می گیرد که همیشه یافتن وبه کار بستن اصول و معیارهای اخلاقی مناسب بیشترین اهمیت را دارد اما در اغلب اوقات اخلاق رسانه‌ها به مشابه یک تکلیف یا وظیفه جلوه گر می شود. کار گزار رسانه ای هر مذهب وانگیزه ای که داشته باشد ملزم به رعایت هنجارهای اخلاقی است واین پیش شرط برقراری ارتباطات سالم است .

چارچوب اسلامی اخلاق رسانه ای/نوشته دکتر مغیث الدین شیخ
فصلنامه رسانه:سال هفتم،شماره سوم،1375
این مقاله به طور کل به وضعیت اخلاق رسانه ای در کشورهای اسلامی می پردازد .
نویسنده هدف از این نوشتار را تشریح شاخص های آزمایشی می داند که بر مبنای آن بتوان به طرح ریزی چارچوب اسلامی برای روزنامه نگاری واخلاق رسانه ای پرداخت. نویسنده دراین مقاله سعی نموده است با استناد به رهنمود های اخلاقی ماخوذ از قرآن وسنت دیدگاههای اسلامی در زمینه اخلاقیات رسانه های جمعی را عنوان کند .
در این مقاله همچنین مسائل ومشکلات وچالش هایی که در برابر تبدیل این رهنمودها به یک قانون عملی اخلاقی وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته است .
نویسنده در ابتدای این مقاله ضمن اشاره به پیشینه تاریخی وپژوهشی در این زمینه وچارچوب نظری نوشتار،چارچوب های اسلامی برای قواعد اخلاقی را مورد پرداخته است وی از نظر رسانه های اسلامی اخبار را صلح ثبات وتداوم دانسته است ومبنای اخبار در رسانه های اسلامی را فوردن رسوایی ها وآبروریزی ها دانسته است. نویسنده در ادامه این مقاله به طور اخص به مفاهیمی چون:کتمان حقیقت،آزادی بیان،مسئولیت پذیری،حریم شخصی افراد،سرگرمی در رسانه های اسلامی وشیوه برخورد رسانه های اسلامی در قبال این موارد پرداخته است .
نویسنده در بخش دیگری از این مقاله به چالش های پیش روی متخصصان ودانشگاهیان مسلمان در حوزه مسائل اخلاقی رسانه ای پرداخته است ومهم ترین بخش این چالش ها را نحوه اجرای قواعد اخلاق مطبوعاتی اسلامی، ایجاد یک منبع جایگزین اطلاعاتی واینکه چه کسی صلاحیت این کار را دارد دانسته است .
نویسنده معتقد است اگر در زمینه ایجاد منایع اطلاعاتی جایگزین وخروج از زیر سلطه غول های رسانه ای غربی تلاش بنیادین صورت نگیرد این رسانه ها در محدوده مخاطبان اندک باقی خواهد ماند بدون اینکه فعالیت آنها از ارتباط عملی با توده های مسلمان بویژه جوانان بر خوردار باشد .
در نتیجه میل به پایبندی به یک مجموعه از قواعد اخلاقی اسلامی نیز ضعیف خواهد ماند. نیسنده در ادامه توصیه می کند که لازم است تلاش های معلوم وجدی صورت گیرد تا اعتماد روزنامه نگاران به مفهوم توحید راسخ شود تا موجبات هرچه بیشتر استحکام اخلاقی فراهم شود. که در صورت تحقق این امر روزنامه نگاران دربرابر اعمال نفوذ ها و فشارهای مختلف ایستادگی خواهند کرد .
نویسنده در پایان نتیجه می گیرد که مفاهیم اسلامی چون:وحدانیت خداوند وتقوا اصول راهنمایی هستند که بنیان قواعد اخلاقی را در مورد رسانه ها در چارچوب اسلامی شکل می دهند وتنها راه تحقق عملی قواعد اخلاقی در رسانه های مسلمان به متخصصان مسلمان حوزه ارتباطات بر می گردد که با در دست گرفتن مالکیت روزنامه ها وآموزش های لازم وحمایت وتشویق های لازم از سوی دولت این امر تحقق خواهد یافت .

نظام رسانه‌ای و حقوقی مطبوعات در نشریات کشور ( بخش دوم )

بخش دوم
چکیده مقالات

این بخش به چکیده مقالات، کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های موضوع مورد بررسی اختصاص دارد. در این بخش چکیده و گاه خلاصه‌ای از یک مقاله، کتاب و پایان‌نامه که بتواند محققان را به کلیت موضوع آشنایی دهد، آمده است. این بخش شامل 18 مطلب از منابع مختلف می‌باشد. مطالب مذکور همگی از فصلنامه تخصصی وسایل ارتباط جمعی، رسانه، فصلنامه سنجش و پژوهش، کتاب نگاهی دیگر به اخلاق رسانه‌ای از مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها ، و چند پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی استخراج شده است.

اخلاق رسانه ای درآلمان/دکتر شیرمحمد روان
این مقاله بطور کل به اصول اخلاق حرفه ای حوزه رسانه در کشور آلمان وقوانین ومقررات موجود در این زمینه وچالش های پیش رو پرداخته است به عقیده نویسنده پس از احیای مجدد روزنامه نگاری در کشور آلمان به ندرت کسی نسبت به مسائل موجود مربوط به اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری علاقه ای از خودشان نشان داده است وحتی از تدریس روزنامه نگاری هم که اخلاق شغلی به عنوان یک قانون کار تلقی نمی شود تا به امروز هم هیچ کتاب مرجعی وجود نداشته است که ویژگی های شغل روزنامه نگاری را براساس معیارهای شغلی توصیف کند .
نگارنده در ابتدای این نوشتار ضمن اشاره به قوانین ومقررات در زمینه آزادی بیان در کشور آلمان به تاسیس شورای مطبوعاتی آلمان اعضاء و وظایف این شورا می پردازد ومجموعه قوانین مطبوعاتی که توسط این شورا تعیین شده معیارهای حاکم بر آن را مورد ارزیابی قرار می دهد نویسنده معتقد است در این مجموعه قوانین چالش هایی مشاهده می شود که همواره میان سردمداران رسانه ای آلمان بر روی آن جدال وجود داشته است. به عنوان مثال طبق یکی ازاین معیارها در صورتی که روزنامه نگار آلمانی نتواند ویا نخواهد منبع خبری خود را اعلام کند،قانون خودداری از شهادت کاررا برای وی آسان خواهد کرد. نویسنده در ادامه با اشاره به تبلیغات در رسانه های آلمان اعتقاد دارد که تبلیغات از یک سو برای چشم انداز رسانه ها از اهمیت بالایی برخوردار است وحتی از اهمیت حیاتی برخوردار است. اما نمی توان این امر را نادیده گرفت که هر روز بیش از پیش اصول حقوقی واخلاقی در حیطه تبلیغات زیر پا گذاشته می شود. به اعتقاد نگارنده اتحاد غیر مجاز میان گردانندگان روزنامه وشرکت های پخش آگهی ها وهمچنین رونق بازار رشوه خواری میان روزنامه نگاران،اخلاق در رسانه های آلمان را کمرنگ کرده است. تا جائیکه کم کم مرزهای اخلاقی وحتی حقوقی نیز زیر پا گذاشته می شود .
نویسنده در پایان مقاله خاطر نشان می کند که فقط اخلاق برای رسانه هایی که مایل نیستند اعتبار خود را از دست بدهند بسیار ضروری است ورعایت معیارهای اخلاقی برای فعالیت روزنامه نگاری واجب است که برای پیشروی در این راه توجه به قیاس‌های بین المللی وآشناشدن با تجربیات مربوطه در سایر کشورها در هر صورت مفید خواهد بود .

اخلاق رسانه ای : نگرش بر مبنای فرایض اخلاقی نوشته پی جی سنی مان
این مقاله به موضوعاتی اخلاقی به طور اعم واخلاق رسانه ای به طور اخص می پردازد. نویسنده معتقدات در بحث رسانه ای نه تنها مانند همه حرفه ها رعایت اصول اخلاقی امری بسیار مهم است. بلکه به دلیل ماهیت رسانه ها وبرد آنها رعایت اخلاق ضروری تر است. بطور کلی نویسنده معتقد است در دنیای جدید هر حرفه ای مستلزم رعایت اخلاق همان حرفه است ورعایت آن در مرحله اول برای اصحاب مطبوعات ضروری است. در این مقاله نویسنده از لزوم تجدید نظر در اخلاق رسانه ای و روزنامه نگاری سخن می گوید. وی تاکید می کند روزنامه نگاران باید از رویکردهای تو امان امکان تفکر مجدد در باب موقعیت ها ومسائل اخلاقی وکشف روابط ضروری ماهیت آنها معانی آنها وتبعات اعمال اخلاقی از دیدگاه مسیحی را می تواند آشکار سازد .
این مقاله در قسمت های مختلف به موارد زیر می پردازد : اصول اخلاقی بنیادین،عینیت گرایی،نقض کردن اصل ترجیح دیگری بر خود،اخلاقی وغیر اخلاقی نظام فریضه ای وفرائض اخلاقی،انسانیت موجودات انسانی عمل انسانی مردم شناسی اجتماعی تعامل اجتماعی،نیاز وحق برخورداری از آگاهی،ترجیح دیگران در روزنامه نگاری وارزش اخلاقی روزنامه نگاران به عنوان افراد .
نویسنده در ادامه توصیه می کند روزنامه نگاران باید همیشه مردم ومخاطبان را در نظر داشته باشند وآنها را به جای خود بنشانند ارزش های خبری، نسبت گرایی،ترجیح دیگران برخود،توجه حقوق افراد ودامن نزدن به اختلاف ها،غفلت نکردن از ستمدیدگان وجرات وشهامت مهمترین مواردی است که نویسنده در بحث اخلاق رسانه ای آنها را مورد تاکید قرار می دهد وتوجه به آنها را برای روزنامه نگاران ضروری می داند .
سنی مان معتقد است روزنامه نگاران باید به افراد بشر به عنوان موجوداتی پاسخگو،مسئول،حاکم برخود ودارای اختیار خدمت کنند. روزنامه نگاران باید مسئولانه وپاسخ گویانه اطلاع رسانی ومانع انتشار اخبار نادرست باشند. موسسات روزنامه نگاری باید قانون واخلاق را رعایت کند وتمام هنجارهای پذیرفته شده را مدنظر قرار دهند .

اخلاق وجامعه:نیازهای خاص کارگزاران رسانه ها در آفریقای جنوبی
نوشته جی ان ردی
در این مقاله نویسنده مهمترین نیاز کارگزاران رسانه ها در آفریقای جنوبی را یک فرهنگ رسانه ای دموکراتیک می داند. یعنی فرهنگی که مبتنی بر رسانه های آزاد ومستقل جریان آزاد اطلاعات،تضمین حق برخورداری شهروندان از اطلاعات واحترام برای شان حرفه ای و وظیفه مستقل روزنامه نگاران نویسنده معتقد است اخلاق رسانه ای باید انعطاف پذیر باشد نه آنقدر که صرفا توجیه کننده شخصی کسانی باشد که می خواهند رفتار خود را اخلاقی جلوه دهند. از نظر ردی،اخلاق رسانه ای نهایتاً ضامن راستگویی،استقلال وانسانیت باشد .
نویسنده در این مقاله به فرهنگ رسانه ای دموکراتیک،نظام اخلاقی واصول آن می پردازد و نتیجه می گیرد مشکل رسانه های آفریقای جنوبی بی اعتمادی شدید به آنهاست،مشکلی که میراث تجاوز،تبعیض نژادی به آزادی مطبوعات است. از نظر این نویسنده کارگزاران رسانه ها برای کسب مجدد اعتبار وجلب اعتماد نیازمند خلق یک فرهنگ دموکراتیک رسانه ای پذیرش یک نظام اخلاقی که همگان بر آن متفق باشند و پایبندی به مجموعه ای از اصول راهنما هستند .


آیا رسانه ها جز وظایف قانونی خود،وظیفه اخلاقی هم دارند؟/سی.دبلیو.ون روبن
موضوع اصلی این مقاله این است که آیا رسانه ها باید از چاپ وانتشار مطالب بحث انگیز به علت پیش داوریهای بی دلیل یا حساسیت های ملی ومذهبی پرهیز نمایند یا خیر؟
نویسنده در ابتدای این مقاله ضمن اشاره به شورای مطبوعاتی آفریقای جنوبی ومصوبات کمیسیون رسیدگی به شکایات پخش رسانه ای در آفریقا،در پرداختن به این موضوع که آیا رسانه ها باید از انتشار مطلب بحث بر انگیز،صرفاً به خاطر تعصبات بی دلیل پرهیز نمایند،سه عرصه را مورد توجه قرار داده است:وقاحت نگاری،اظهارات خشونت آمیز وعرصه مذهب .
نگارنده در بررسی عرصه وقاحت نگاری که آن را به انتشار مطالبی با دست مایه های جنسی ومبتذل محدود می کند توضیح می دهد که تجربه کشورهای فراوانی ثابت کرده است که همواره انتشار مطالبی که آمیزه سکس وابتذال دارد در افزایش بروز جرایم جنسی در جامعه موثر است چرا که بیشترین تاثیر را در بین گروه سنی جوانان ونوجوانان می گذارد اما در این بین باید میان گروه سنی بزرگسال از یک طرف وکودکان ونوجوانان از طرف دیگر متمایز قائل شد. چرا که تا آنجا که به بزرگسالان مربوط می شود تنها مطلب مستهجنی را می توان وباید مشمول تعقیب قانونی دانست که بر مبنای شواهد متقاعد کننده از نظر دادگاه زیان بار تشخیص داده شود،در غیر اینصورت هیچ الزامی قانونی برای عدم انتشار مطالبی با دست مایه ها جنسی برای بزرگسالان وجود ندارد .
اما از طرف دیگر می توان استدلال کرد که وظایف اخلاقی رسانه ها ایجاب می کند که از انتشار مطلب مستهجن ومبتذل حتی اگر دلیلی برای نشان دادن زیان بار بودن آنها وجود نداشته باشد خودداری کنند. نویسنده در ادامه توضیح می دهد که انتشار این مطلب برای کودکان علاوه بر محدودیت قانونی به دلیل مسئولیتهای اخلاقی (وجدان) عواقب بی شماری در پی دارد وباید با آن بر خورد قانونی شود. بنابراین در این زمینه مهم ترین مسئله قبل از انتشار ایجاد محدودیت های سنی وطبقه بندی مطالب وبرنامه ها براساس گروههای سنی می باشد .
در ادامه نگارنده در بررسی عرصه گفتار خشونت آمیز،ضمن تاکید به لزوم بر خورد قانونی با رسانه هایی که هرگونه گفتار خشونت آمیز ونژاد پرستانه را تبلیغ می کنند،به چند مورد
پرونده رسانه ای در این زمینه که در کشور های ایالات متحده وکانادا داده است به عنوان نمونه اشاره می کند ونشان می دهد که در چند مورد رسانه ها چگونه تبرئه شدند
وعمل آنها در انتشار مطلب خشونت آمیز بدلایلی مثبت ارزیابی شد. وی در انتهای این بحث خاطر نشان می سازد صرف انتشار مطلب خشونت آمیز ویا نژاد پرستانه تخلف مصوب نمی شود،بلکه آنچه اهمیت دارد تبلیغ مستمر این گونه مطلب است .
نویسنده در ادامه ودر بررسی عرصه مذهب توضیح می دهد بدلیل حساسیت های زیادی که در بین اغلب جوامع در این مورد وجود دارد وظیفه اخلاقی رسانه ها ایجاب می کند که دقت وتوجه بیشتری در انتشار هرگونه مطلب مذهبی داشته باشند واز دامن زدن به تنش های موجود در جامعه که ممکن است بین گروههای مختلف وجود داشته باشد بپرهیزند،هرچند که انتقاد کردن حتی در مورد مسائل مذهبی از جمله عناصر آزادی در عرصه اطلاع رسانی می باشد .
نگارنده در پایان این مقاله به این نتیجه می رسد تازمانی که حق دسترسی جامعه به اطلاعات گوناگون به سبب وجود قواعد ومقررات قانونی به خطر نیاقتاده است،انسان تنها می تواند برای رسانه ها که خود بخشی از جامعه هستند احترام قائل باشد وی در پایان به مصوبه شماره 1003 اجلاس اروپا به سال 1993 اشاره می کند که در آن به نحو چشمگیری تصریح شده است:رسانه ها علاوه بر حقوق و وظایف قانونی خود،مسئولیتی اخلاقی در قبال شهروندان بر عهده دارند،که در عصر حاضر همواره باید مورد تاکید قرار بگیرد. عصری که در آن اطلاعات وارتباطات در شکل دادن به نگرش های شخصی شهروندان و زندگی دموکراتیک تاثیر بسزایی دارند .

نظام رسانه‌ای و حقوقی مطبوعات در نشریات کشور ( بخش اول )

پژوهشگر:حبیب علی‌نژاد


مقدمه

در تاریخ 170 ساله روزنامه‌نگاری کشور، همیشه تلاش‌های فراوانی برای تدوین قانون مطبوعات صورت گرفته و رهنمودهای حقوقی طی این دوران شکل گرفته است. ثمره این تلاش‌ها قوانین مطبوعاتی متعددی است که طی دوره‌های مختلف تدوین و تصویب شده و در دوره‌های دیگر تغییر یافته است. اما با وجود این در همه این دوره‌ها کمتر به یک نظام جامع رسانه‌ای پرداخته شده است. تلاش برای اعتلای مطبوعات و رسانه‌ها، یا به عبارت دقیق‌تر، روزنامه‌نگاری کشور گام به گام و گاهی دوگام به جلو یک گام به عقب بوده است. طی این تلاش‌ها بعد از طی چند دهه سندیکای روزنامه‌نگاران شکل گرفته (و بعدها منحل شده )است، بعد از چندین سال انجمن‌های حرفه‌ای و صنفی روزنامه‌نگاران بوجود آمده است و ... با این همه زمزمه پرداختن به نظام جامع رسانه‌ها، شورای عالی رسانه‌ها، استقلال حرفه‌ای، اخلاق رسانه‌ای، نظام حقوقی رسانه‌ها به صورت مدون، امری جدید است و تاکنون کمتر درباره آن اندیشیده شده است.
امروزه کمتر کسی در این امر تشکیک می‌کند که تأمین حق همگان برای دسترسی آزادانه به اطلاعات و برخورداری از آگاهی‌های صحیح و ضروری درباره رویدادها و افکارعمومی ضرورت ندارد. از این رو برای تأمین آزادی مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی در جهان جدید، جایگاه برجسته‌ای دارند که در این میان نقش روزنامه‌نگاران بدلیل ماهیت فعالیت آنها برجستگی‌اش بیشتر قابل تأمل است. به همین جهت، اهمیت حفظ و حراست از آزادی مطبوعات و رسانه‌ها و ایجاد شرایط مطلوب فعالیت روزنامه‌نگاری ایجاب می‌کند که در فرآیند جست‌وجو، جمع آوری، تهیه و تدوین و انتشار و انتقال اطلاعات و اخبار موانع و محدودیت نداشته باشند و دست‌اندرکاران رسانه‌ها بتوانند براساس آزادی‌های بنیادی عقیده و بیان و اطلاعات که آزادی مطبوعات را هم در برمی‌گیرد و در قوانین اساسی و اسناد حقوقی بین‌المللی هم پیش‌بینی شده است به وظایف حرفه‌ای خود عمل کنند.
به عبارت دیگر حق دسترسی آزادانه همگان به اطلاعات، از ضرورت شناخت شرایط محیط زندگی، برای رفع نیازهای جتماعی و نگهبانی از مصالح و منافع عمومی سرچشمه گرفته است و تحقق آن، مستلزم آن است که امکانات تأسیس و فعالیت آزاد مطبوعات و سایر رسانه‌ها، تأمین و تضمین شوند. به همین جهت با توجه به آن که آزادی مطبوعات و حق همگان برای برخورداری از اطلاعات، با تدارک اخبار و گزارش‌های مورد انتقال و انتشار، به‌وسیله نشریات دوره‌ای و رسانه‌های دیگر و از طریق روزنامه‌نگاران حرفه‌ای تحقق می‌یابند بنابراین ضروری است که آنها استقلال حرفه‌ای داشته باشند، تشکل صنفی داشته باشند، نظام رسانه‌ای پیشرفته و مترقی داشته باشند و در یک کلام نظام جامع رسانه‌ها داشته باشند تا اولاٌ رسالت، جایگاه و نقش خود را بدانند ثانیاٌ بدانند استقلال دارند و ثالثاٌ بدانند قوانین حامی و پشتیبان آنهاست و از همه فعالیت‌های حرفه‌ای آنان حمایت می‌کند و رابعأ حدود و ثغور کارشان مشخص است . حیطه و گستره نظام رسانه‌ای و استقلال حقوقی روزنامه‌نگاران و دست‌اندرکاران و شواری عالی رسانه‌ها صرفاٌ شامل آزادی برای دستیابی و دسترسی به اطلاعات و انتشار آن نیست. وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی و صنفی روزنامه‌نگاران و بنگاه‌های رسانه‌ای ضرورتاٌ دارای محدودیت‌هایی نیز هست که باید نسبت به رعایت آن‌ها، متعهد و مسؤول باشند. پیش‌بینی حدود، ثغور و محدودیت در کنار آزادی‌ها، حق و دسترسی و حق انتشار و ... همگی در نظام رسانه‌ای، شورای عالی رسانه‌ها، اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و استقلال حقوقی روزنامه‌نگاران صورت می‌گیرد. با همه این‌ها، در کار پراهمیت روزنامه‌نگاران، تحقق وظایف و مسؤولیت‌های اجتماعی آنان در صورتی امکان‌پذیر است که شرایط استقلال و شرافت حرفه‌ای آنها تأمین شده باشد و به این منظور حقوق و امتیازهای معنوی و اجتماعی روزنامه‌نگاران در نظر گرفته باشد، نظام سیاسی کشور کلیت آن مورد تعرض قرار نگیرد، بنگاه‌های رسانه‌ای حقوق‌شان تأمین شده باشد، مردم که صاحبان اصلی اطلاعات و اخبار هستند، حقوق‌شان تأمین شده باشد و نقش و جایگاه رسانه‌ها در کشور هم معین شده باشد.

این گزارش از یک مقدمه و دو بخش تشکیل شده است. مقدمه به کلیات می‌پردازد، حوزه و گستره نظام رسانه‌‍ای را توضیح می‌دهد. بخش اول به فهرست عناوین مقالات و پایان‌نامه‌های مربوط به نظام رسانه‌ای اعم از استقلال حقوقی، شورای عالی رسانه‌ها، اخلاق حرفه‌ای و ... می‌پردازد. این بخش کلیه مقالات منتشره در نشریات اصلی و تخصصی را از لحاظ پوشش موضوع مورد بررسی شامل می‌شود و گستره زمانی آن مربوط به دو دهه اخیر است. این فهرست شامل مجموعه فعالیت‌های اخیر دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها در ارتباط با نظام رسانه‌ای نمی‌شود.
بخش دوم به چکیده مقالات این موضوع اختصاص یافته است .این مهم برای این منظور انجام گرفته که در بررسی نظام رسانه‌ای و تدوین نظام حقوقی روزنامه‌نگاری کشور مطالب و اطلاعات لازم در درسترس صاحب‌نظران و تصمیم‌گیران باشد.

بخش اول
فهرست مقالات و پایان‌نامه‌ها

1-اخلاق رسانه ای/مبارزه اخلاق رسانه ای با امپریالیسم فرهنگی:نوشته کلینورد-جی-کریستیانز/ترجمه :مینو بهتاش/فصلنامه رسانه:سال هفتم،شماره سوم 1375
2-چارچوب اسلامی اخلاق رسانه ای/نوشته:دکتر مغیث الدین شیخ/فصلنامه رسانه:سال هفتم،شماره سوم 1375
3-روزنامه نگاران از تشکل منفی می گویند/گزارش اکرم دیداری/روزنامه سلام/21و22 اردیبهشت 1375
4-استقلال حرفه ای ونهادینه شدن فعالیت های مطبوعاتی/گفتگو با دکتر هادی خانیکی:روزنامه جهان اسلام،22 شهریور 1377
5-استقلال حرفه ای،نیاز روزنامه نگاران/محمد صادق حسینی،نشریه مبین،9اسفند 1376
6-اصلاح قانون مطبوعات،حقوق حرفه ای وصنفی روزنامه نگاران وسیستهای حمایتی ارشاد/گفتگو با دکتر احمد پور نجاتی معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد/روزنامه کیهان 9فروردین 1373
7-ایجاد تشکل صنفی تامین استقلال وامنیت شغلی روزنامه نگاران دراجلاس تهران/نشریه تدبیر:دی ماه 1375
8-حقوق حرفه ای واصول اخلاق روزنامه نگاران در گزارش مک براید/ماهنامه کتاب ماه:ش68/مرداد1382
9-استقلال حرفه ای روزنامه نگاران راهی برای جلوگیری از تمرکز قدرت/عمادالدین باقی،نشریه صدای زن،شماره 17 مرداد 1382
10-استقلال حرفه ای وتشکیلات مطبوعاتی/اکبر قربانیان/روزنامه زن،5 اردیبهشت 1376
11-استقلال حقوقی در حرفه روزنامه نگاری/گفتگو با دکتر حسن نمک دوست تهرانی/روزنامه فتح،27 دی ماه 1378
12-بررسی ضرورت تدوین نظامنامه حرفه ای مطبوعات واستقلال روزنامه نگاران/بیژن صف سری،روزنامه مناطق آزاد 160 اسفند 1378
13- نظام صنفی روزنامه نگاران/حمید مقدم فر/فصلنامه رسانه،زمستان 1373
14-میثاق اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری/دکتر کاظم معتمد نژاد/فصلنامه رسانه:سال نهم،شماره 20 تابستان 1377
15-استقلال حرفه ای وآزادی مطبوعات/میزگردی با حضور:علی ربیعی،دکتر کاظم معتمد نژاد وعباس عبدی/روزنامه همشهری:27 اردیبهشت 1377
16-حرفه روزنامه نگاری باید استقلال ورسمیت یابد/گفتگو با حسین قندی/فصلنامه رسانه:زمستان 1376
17-مبانی حقوقی استقلال حرفه روزنامه نگاری/دکتر کاظم معتمد نژاد،فصلنامه رسانه،زمستان 1376
18-بی توجهی به تشکیل شورای مطبوعات در ایران/دکتر کاظم معتمد نژاد،فصلنامه رسانه زمستان 1379
19- مسائل اخلاقی از امنیت شغلی جدانیست/گقتگو با دکتر حمید مولانا/روزنامه ایران 27 آذر 1375
20-جایگاه استقلال،امنیت شغلی واخلاقی حرفه ای،مسئولیت،قانون،مشارکت واقتدار ملی در عرصه روزنامه نگاری/محبوبه روزبه/فصلنامه رسانه،بهار 1380
21-استقلال حرفه ای روزنامه نگاران یک نیاز فوری است/گفتگو با دکتر کاظم معتمد نژاد/روزنامه نوروز،11مهر 1380
22-تصویب قانون استقلال حرفه ای روزنامه نگاران یک ضرورت غیر قابل انکار/دکتر کاظم معتمد نژاد/ماهنامه روزنامه نگار مهر 1380
23-اصول اخلاقی رسانه های خبری/اعظم پنابادی/پژوهش وسنجش ،سال چهارم شماره 12،تابستان وپاییز 1376
24-استقلال حرفه ای وپیمان جمعی روزنامه نگاران در قالب دو لایحه/ماهنامه روزنامه نگار/شماره 38،فروردین واردیبهشت 1382
25-جایگاه حقوقی رسالت رسانه ها/دکتر محسن اسماعیلی/پژوهش وسنجش/سال دهم،شماره 35،پاییز 1382
26-اخلاق رسانه ای در آلمان/دکتر شیر محمد روان/فصلنامه رسانه،سال هفتم،شماره سوم 1375
27-حدومرز استقلال مطبوعاتی/بتول خدا بخش/فصلنامه رسانه،سال سوم،شماره دوم،تابستان 1371
28-شورای مطبوعات نروژ/فصلنامه رسانه:سال چهارم،شماره چهارم،زمستان 1372
29-مسئولیت اجتماعی راز پراز ابهام روزنامه نگاری/هربرت آلتسول،ترجمه میر عابدینی/فصلنامه رسانه،سال ششم،شماره اول 1374
30-اخلاق حرفه ای/فصلنامه رسانه/سال هفتم،شماره سوم،1375
31-بررسی تطبیقی نقش شورای مطبوعات/عباس اسدی/فصلنامه رسانه،سال سیزدهم،شماره اول 1381
32-تاکید نهاد های صنفی بر دفاع از حقوق حرفه ای خبرنگاران/فصلنامه رسانه،سال سیزدهم شماره دوم 1381
33-اخلاق مسئولانه رسانه ای/فصلنامه رسانه سال سیزدهم شماره اول 1381
34-حقوق حرفه ای،مقررات صنفی واصول اخلاقی/سال هفتم شماره سوم،1375
35-اخلاق حرفه ای روزنامه نگاران ایرانی/فصلنامه رسانه،سال هفتم شماره سوم 1375
36-استقلال حرفه ای روزنامه نگاران/دکتر محمد مهدی فرقانی/فصلنامه رسانه/سال دوم شماره چهارم 1370
37-مسئولیت نویسنده در برابر نوشته اش/فصلنامه رسانه،سال نهم ،شماره سوم 1377
38-اخلاق حرفه ای یا قانون اصول اخلاقی/سال هفتم شماره سوم 1375 (فصلنامه رسانه)
39-اخلاق مطبوعاتی را نهادینه کنیم/فصلنامه رسانه،سال هفتم،شماره چهارم 1375
40-قوانین ومقررات حرفه روزنامه نگاری/فصلنامه رسانه،سال چهارم شماره دوم1372
41-ارکان حقوق آزادی مطبوعات/دکتر کاظم معتمد نژاد/فصلنامه رسانه،سال نهم،شماره دوم 1377
42-تشکل صنفی وحقوق حرفه ای روزنامه نگاران/دکتر کاظم معتمد نژاد/فصلنامه رسانه،سال هفتم،شماره سوم 1375
43-شورای مطبوعات/فصلنامه رسانه/سال یاردهم،شماره سوم،1379
44-مقام ومسئولیت روزنامه نگاران در پیشرفت جامعه/دکتر کاظم معتمد نژاد/فصلنامه رسانه،شماره 1 آموزش
45-اخلاق حرفه ای وقوانین مطبوعاتی/فصلنامه رسانه،سال هفتم،شماره 1375
46-استقلال حرفه ای وامنیت شغلی روزنامه نگاران/حسین قندی/مجموعه مقالات اولین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات/رسانه ها1371
47-بررسی مسائل استقلال حرفه ای روزنامه نگاران/دکتر محمد مهدی فرقانی/مجموعه مقالات اولین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1371
48-مبانی حقوقی استقلال حرفه ای روزنامه نگاران/دکتر کاظم معتمد نژاد/مجموعه مقالات اولین سمینار بررسی مطبوعات ایران/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1371
49-میثاق اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری/دکتر کاظم معتمد نژاد/مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1377
50-استقلال حرفه ای از رویا تا واقعیت/امید مسعودی/مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1377
51-استقلال حرفه روزنامه نگاری در طلیعه جامعه مدنی/امید مسعودی/مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1377
52- اخلاق رسانه ای :نگرش بر مبنای فرایض اخلاقی/نوشته:پی-جی-سنی مان/مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
53- اخلاق وجامعه:نیازهای خاص کارگزاران رسانه ها در افریقای جنوبی/نوشته:جی-ان-رودی/
مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
54- در جستجوی اصول اخلاقی رسانه ها/نوشته اس-فروتمن/ مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
55- اخلاق ارتباطات:رویکردی بر مبنای مسیحیت/نوشته:کی-ونسترا/ مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
56- دو راهی های اخلاق در روزنامه نگاری/نوشته:ام-دو-پریز/ مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
57- اخلاق رسانه ای یا قوانین رسانه ای:اعمال روزنامه نگاری/نوشته:اف-پی-کاسوما/ مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
58- آیا رسانه ها جز وظایف قانونی خود وظیفه اخلاقی دارند ؟/سی-دبلیو-ون روبن/ مجموعه مقالات نگاهی دیگر به اخلاق رسانه ای/انتشارات مرکز مطالعات وتحقیقات رسانه ها/1375
59- بررسی تطبیقی نقش شورای مطبوعات در حراست از آزادی،استقلال اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری/پایان نامه کارشناسی ارشد/عباس اسدی/دانشگاه علامه طباطبایی:دانشکده علوم اجتماعی/سال تحصیلی 81-1380
60- مبانی استقلال حقوقی حرفه روزنامه نگاری (نظر سنجی از روزنامه نگاران مطبوعات تهران)/ پایان نامه کارشناسی ارشد/حسن نمک دوست تهرانی/دانشگاه علامه طباطبایی:دانشکده علوم اجتماعی/سال تحصیلی 77-1376
61- اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری از دیدگاه روزنامه نگاران ایران/ پایان نامه کارشناسی ارشد/علی خانی احمدی/دانشگاه علامه طباطبایی:دانشکده علوم اجتماعی/سال تحصیلی 76-1375
62- بررسی حقوقی ومسئولیت های حرفه روزنامه نگاری/محبوبه ملک لو/ پایان نامه کارشناسی ارشد/ دانشگاه علامه طباطبایی:دانشکده علوم اجتماعی/سال تحصیلی 76-1375