فرهنگ رسانه
فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعیفرهنگ رسانه
فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعیجایگاه رسانه های داخلی در سطوح بین المللی
جایگاه رسانه های داخلی در سطوح بین المللی ؛ از زبان مدیران مطبوعات:
ضریب نفوذ پذیری رسانه های داخلی ، محدود به درون مرزهای کشور است
· مدیر مسوول روزنامه‌ی اعتماد ملی:
مطبوعات به دلیل محدودیت‌ها فاقد توان رقابت در بازارهای خارجی‌اند
به عقیده‌ی مدیر مسوول روزنامه‌ی اعتماد ملی ضریب نفوذ رسانه‌یی ما مختص به داخل کشور و تنها بخشی محدودی از آن است و در این حوزه از مهم‌ترین کشورها در جهان و منطقه هستیم.
محمد جواد حق‌شناس با بیان این که هدف عمده‌ی رسانه‌هایی که در حوزه‌ی مطبوعات فعالیت می‌کنند، مخاطبان داخلی است و نه حتی کشورهای آشنا به زبان فارسی مانند افغانستان و تاجیکستان اظهار کرد:« اکثر مخاطبان مطبوعات محدود به داخل کشور و بعضا به شهر تهران محدود هستند؛ رسانه‌ها عمدتا متکی به کمک‌های دولتی‌اند و در یک فضای بیم و امید قرار دارند. سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی و خصوصی که می‌توانند در عرصه مطبوعات حضور داشته باشند این ریسک را در خود نمی‌بینند که به حوزه‌ی فعالیت مطبوعات وارد شوند. »
حق‌شناس در ادامه گفت: «مطبوعاتی که امکان پیدا کردن مخاطب را در سطح خارج از کشور پیدا می‌کنند امکان رشد، تولد و نمو را ندارند؛ زمانی که این مطبوعات بخواهند در بازارهای حوزه‌ی خلیج فارس هم فعالیت کنند به دلیل وضعیت نامطلوب کاغذ، چاپ و روزنامه‌نگاری توان رقابت را ندارند که بخشی از آن از سرمایه‌گذاری‌ها ناشی است و بخشی دیگر به محدودیت‌هایی در طرح، عکس و مخاطب و در یک جمله سیاست‌گذاری های حاکم بر عرصه‌ی رسانه مربوط می‌شود. »
این مدیر مسوول افزود:« روند رشد مطبوعات کشور ما با سابقه بیش از یک و نیم قرن ، منطقی نبوده و این در حالی است که کشورهای تازه تاسیسی چون قطر که کمتر از چند دهه از تاریخ تاسیس آنها می‌گذرد، دارای رسانههای بین‌المللی هستند. با توجه به توانایی‌های زیادی که در داخل کشور وجود دارد ، بنگاه‌ها به رسانه محدود است و زمانی که در حوزه‌ی تصویری رسانه منحصر به فرد می‌شود غیر قابل رقابت خواهد شد و این مکان را برای رسانههای خارج از کشور در تولید برنامه‌های خارجی زمان فراهم می‌کنند، این درحالی است که امکانات و استعدادهای بسیار وسیعی را در داخل کشور داریم که می‌توانند در خدمت رسانه‌ها باشند. »
· مدیر مسوول روزنامه‌ی اسرار:
نفوذ رسانههای ما در عرصه‌ی بین‌المللی بسیار کم است و نقش رسانههای دولتی در فراسوی مرزها محدود و غیر قابل اعتناست
مدیر مسوول روزنامه‌ی اسرار نیز معتقد است که دولت بیش از آن که رسانههای تحت پوشش خود را تقویت کند باید از روزنامه‌های مستقل حمایت کند.
جلیل مقدم دلایل ضریب نفوذ پایین رسانههای کشور را در تنگناهای رسانه‌ها در داخل، ضعف حاکم بر جامعه‌ی اطلاعاتی و خواست ابررسانه‌ها در بایکوت رسانههای داخلی عنوان و اظهار کرد: «اگر دو عامل اول اصلاح شوند، عامل سوم یا همان بایکوت رسانههای داخلی، در یک عرصه‌ی رقابتی با توجه به پتانسیل موجود ، در خاورمیانه و ایران با مشکل مواجه خواهد شد. »
وی با اشاره به این که برای داشتن رسانه‌ای که بتواند با قدرت در عرصه‌ی بین‌المللی حضور یابد پشتوانه‌هایی لازم است، گفت: «نگاه موجود در کشور ما اطلاع و اشرافی بر این مساله ندارد و به جای تقویت رسانه‌ها و پرورش آنها که بتوانند به عنوان رسانههای غیردولتی حضور موجه‌تر و با انگیزه‌تری در عرصه‌ی اطلاع‌رسانی بین‌المللی داشته باشند، خواسته و ناخواسته به تضعیف آنها اقدام می‌کنند. »
او با تاکید بر این که اکنون شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی و حتی رسانههای مکتوب با هدف انتشار در خارج از مرزها فعالیت می‌کنند، اما تاثیرگذار نیستند، ادامه داد:« نقش رسانههای دولتی در فراسوی مرزها کاملا محدود و غیر قابل اعتناست؛ دولت باید در هدف گذاری‌های رسانه ایی بیشتر از آن که رسانههای تحت پوشش خود را تقویت کند به رسانههای مستقل بپردازد و فعالیت‌های خود را از آنها دریغ نکند. بخش دولتی نمی‌تواند در پیدایش و گسترش نقش تاثیرگذار بین‌المللی موفق باشد به این دلیل که اخبار خاورمیانه و ایران به علت پوشش توسط رسانههای وابسته، همیشه با جهت خاص منتشر می‌شود. »
مدیر مسوول روزنامه‌ی اسرار، همچنین تاکید کرد: «دولت برای حضور رسانههای داخلی در عرصه‌ی بین المللی ، باید بیشتر از آن که به رسانههای وابسته به خود توجه کند، با تمام توان و حداکثر حمایت توجه خود را به سمت رسانههای غیردولتی متوجه کند. با این تغییر روش، رسانههای قوی ، موثر و کارآمدی از دل بنگاه‌های خبری داخل کشور برمی‌خیزند و فضای رسانه ایی را به نفع ما تغییر می‌دهند .»
- قائم مقام روزنامه‌ی همشهری:
فاقد رسانههای با نفوذ در سطح منطقه هستیم و حضور رسانههای داخلی در خارج از کشور نیازمند سرمایه‌گذاری است
قائم مقام روزنامه‌ی همشهری هم معتقد است که ضریب نفوذ رسانههای ایرانی در مجموع فضای رسانه ایی بین المللی بسیار محدود و ضعیف است.
رضا مقدسی اظهار کرد:« از آن جا که در سال‌های گذشته رسانههای موثر در سطح بین‌المللی و به ویژه منطقه ایی ، سرمایه‌گذاری چندانی نکرده‌ایم، اکنون در سطح منطقه ایی هم رسانههای دارای نفوذ موثر نداریم. برخی از کشورهای منطقه با حمایت رسانههای غرب توانستند نفوذ قابل توجهی در سطح منطقه به دست آورده و در جهت سمت و سو دادن به افکار عمومی مردم فعالیت‌های زیادی انجام دهند، این در حالی است که با وجود اقدامات محدود در ایران مانند راه‌اندازی شبکه‌ی العالم و الکوثر، از این فضا غفلت کرده‌ا‌یم. با وجودی که این دو شبکه در سطح منطقه و عراق تاثیر خوبی داشته‌اند، اما سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها محدود بوده و از گستردگی لازم برخوردار نیست. »
وی با اشاره به این که این امر در رسانههای مکتوب هنوز صورت نگرفته است، گفت:« علت اصلی آن نبود حمایت و سرمایه‌گذاری‌های لازم از سوی دولت است؛ این حمایت تنها شامل صدا و سیما می‌شود و در مورد رسانههای مکتوب زمینه‌های مناسب فراهم نشده است. »
وی، با تاکید بر این که حضور رسانههای ما در خارج از کشور به سرمایه‌گذاری نیاز دارد افزود: «آموزش و تربیت نیروی انسانی لازم در این بخش مغفول مانده است و خبرنگار بین‌المللی که بتواند در سطح بین‌المللی و منطقه ایی حضور فعال داشته باشد، نداریم. با وجودی که کشورهای غربی خبرنگاران خاص حوزه‌ها را تربیت کرده‌اند اما این امر در ایران مغفول مانده و خود رسانههای داخلی نیز این امکان را به دلایل هزینه‌های بالا فراهم نمی‌کنند. »
مقدسی در مورد اولویت‌بندی محتوای رسانههای داخلی در سطح بین‌المللی گفت: «این اولویت باید در تبیین مواضع جمهوری اسلامی و گردآوری اطلاعات و دیدگاه‌های مردم در کشورهای مختلف باشد و در کنار آن مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز باید مطرح شوند. »
وی با اشاره به این که فضای امنیتی صرفا از طریق دستگاه‌های امنیتی یا راه‌کارهای سیاسی اتفاق نمی‌افتد، گفت:« ضریب نفوذ رسانه‌ایی ما یک فضای امنیتی را ایجاد می‌کند و دیدگاه‌های جمهوری اسلامی را به مردم منطقه منتقل می‌کند و در نتیجه امکان فعالیت در این فضا خیلی بهتر و موثرتر خواهد بود. »
- سردبیر روزنامه‌ی صدای عدالت:
قدرت ضریب نفوذ رسانه ایی ما تا کنار مرزهاست .برای افزایش ضریب نفوذ باید رسانه‌ی بین‌المللی مستقل داشت
به اعتقاد سردبیر روزنامه‌ی صدای عدالت، نمی‌توانیم به دلیل محدودیت‌های داخلی در بحث رسانه در سطح منطقه نفوذ رسانه ایی داشته باشیم و از آن جا که اخبار عمدتاً از سوی دولت و یک طرفه است این امر باعث کاهش ضریب نفوذ رسانه ایی در سطح منطقه می‌شود.
حسین عبداللهی با اشاره به این که قدرت ضریب نفوذ رسانه ایی ما تا کنار مرزهاست و خارج از آن مرزها توانایی لازم را نداریم، افزود: «اگر قرار باشد ضریب نفوذ رسانه ایی افزایش یابد، باید رسانه‌ی بین‌المللی مستقل داشته باشیم و در این زمینه بخش خصوصی را فعال کنیم. »
او از موانع تحقق افزایش ضریب نفوذ بین‌المللی را در محدودیت‌های انتشار اخبار در داخل کشور عنوان کرد و ادامه داد:« این امر به همراه سیاست‌های حاکم بر نظام رسانه ایی مانع می‌شوند که در سطح منطقه ، رسانه‌ی با نفوذی داشته باشیم.
سردبیر روزنامه‌ی صدای عدالت، همچنین افزود:« از آن که به بخش خصوصی اعتماد نکرده‌ایم، عملا حوزه‌ی نفوذ رسانههای ما در داخل کشور است؛ زمانی که در استفاده از تکنولوژی‌های روز از دیگر کشورها عقب باشیم انتخاب و انتشار اخبار را به صورت کادربندی شده و یک طرفه ارایه دهیم، نمی‌توانیم تاثیر رسانه‌یی داشته باشیم. »
عبداللهی همچنین راهکارهایی که می‌تواند این مشکلات را برطرف کنند را فعال شدن بخش خصوصی خواند و گفت:« ما در کشور امکانات، استعداد و تخصص داریم، اما فضای لازم برای آنها وجود ندارد. یک رسانه‌ی تاثیرگذار باید بر اساس اصول کار رسانه ایی اداره شود نه با اعمال سلیقه‌های صرف سیاسی؛ با اعمال سلیقه‌ی سیاسی، ضریب نفوذ یک رسانه را نمی‌توان بالا برد، باید در کنار اعمال سیاست، تخصص و تکنولوژی‌های روز باشد تا دید رسانه ایی نیز افزایش یابد. »
او ایجاد حوزه‌های مهم و جلب حمایت سرمایه‌گذاران و تشویق آنها به حضور و فعالیت اقتصادی در ایران را از جمله حوزه‌های مهم در فعالیت در سطح رسانههای بین‌المللی خواند و تصریح کرد:« از بخش‌های دیگر قابل بحث در سطح رسانه‌ی بین‌المللی ، شناسایی ایران است که یکی از اهداف جمهوری اسلامی نیز همین نکته بوده است. ضریب نفوذ رسانه ایی باید مبتنی بر اخلاق رسانه ایی و آداب و رسوم مردم باشد. »
- سردبیر روزنامه‌ی فرهنگ آشتی:
ضریب نفوذ رسانههای داخلی در مجامع بین‌المللی محدود است؛ باید یک نشریه‌ی مشخص و متین در منطقه ارایه شود
به گفته‌ی سردبیر روزنامه‌ی فرهنگ آشتی ضریب نفوذ رسانههای داخلی ایران در مجامع بین‌المللی به روابط سفارتخانه‌ها با نشریات محدود است.
محسن افشاری اظهار کرد:« رسانههای بین‌المللی به علت این که ایران فاقد یک نشریه فرامنطقه‌یی است، بر رسانههای داخلی ما مسلط هستند و ما اکنون امواجی از اخبار مربوط به ایران را از طریق آنها دریافت می‌کنیم؛ این مساله به سیاست‌گذاری‌های نامطلوب مسوولان در سال‌های گذشته برمی‌گردد که باعث شده رسانههای بیگانه بر ما تسلط داشته باشند و ضریب نفوذ نشریات داخلی در مجامع بین‌المللی فوق‌العاده ضعیف شود. »
او در ادامه با اشاره به این که حساسیت بین‌المللی در سال‌های گذشته برروی چند نشریه محدود است، گفت: « این نشریات به دولت و حکومت وابستگی دارند و رسانههای بین‌المللی نیز آن گونه که خود می‌خواهند مطالب این روزنامه‌ها را منتشر می‌کنند و دلیل این امر این است که برخلاف کشورهای دیگر نشریات فرامنطقه ایی تولید نمی‌کنیم. »
افشاری با تاکید بر این که کمیت در مطبوعات افزایش یافته اما از کیفیت آنها کاسته شده است، گفت: «نشریات داخلی ما به شدت حوزه‌ی تاثیرگذاری در افکار عمومی داخلی را از دست داده‌اند و دلیل آن نیز سیاست‌گذاری و عملکرد نامناسب بوده است. با این وجود نشریات خصوصی می‌توانند میزان تاثیرگذاری خود را بر افکار عمومی داخلی را افزایش دهند که به تبع آن این تاثیرگذاری در جوامع بین‌المللی نیز بازتاب خواهد یافت و راه‌اندازی امواج خبری متناسب با اهداف نظام و بسیار راحت‌تر خواهد شد. »
افشاری درباره‌ی افزایش ضریب نفوذ رسانه ایی ایران گفت:« ما باید یک نشریه مشخص و متین را به منطقه ارایه دهیم و خطوط قرمز جوامع را شناسایی کرده و بر اساس آن حرکت کنیم. »
وی اولویت‌های حوزه‌ی فعالیت رسانه ایی در سطح فرامنطقه ایی را در مسائل امنیتی بازرگانی و اقتصاد منطقه عنوان کرد و افزود:« برای یک نشریه‌ی فرامنطقه ایی باید شیوه‌ی تعامل درون منطقه و برون منطقه ایی در اولویت قرار بگیرند و در عین حال با ایجاد امواج خبری و یک روحیه تهاجمی وزین، اهداف خود را در سطح بین‌المللی دیکته کنیم. »
- مدیر مسوول روزنامه‌ی ابرار:
تعدد رسانه و نظرات متناقض باعث شد رسانههای ما در دنیا جدی تلقی نشوند
به اعتقاد مدیر مسوول روزنامه‌ی ابرار، در طول ده سال اخیر با توجه به افزایش کمیتی رسانه‌ها ، از کیفیت آنها کاسته شده است.
سید محمد صفی‌زاده گفت:« رسانه‌ها فاقد خبرنگار حرفه ایی هستند که تحلیل‌هایش به دور از وابستگی‌های جناحی و سیاسی باشد، و به همین جهت در پرداختن به کمیت، از کیفیت کار رسانه‌ها کاسته شده است؛ تعدد رسانه‌ها و نظرات ضد و نقیض باعث شده که دنیا ، رسانههای ما را جدی تلقی نکند. »
این مدیر مسئول راه‌کار این مساله را در تجمیع مطبوعات و رسانه‌ها دانست و تصریح کرد:« با پرهیز از وابستگی‌های جناحی و صنفی و بر اساس به کارگیری نیروی انسانی که شامل خبرنگاران و روزنامه‌نگاران زبده هستند، رسانه‌ها را از سطح خاورمیانه به سطح اروپا و کل دنیا معرفی کنیم که در نتیجه‌ی آن نفوذ رسانه ایی ما در جهان بیشتر خواهد شد و پیام انقلاب به دور از احساس و با منطق و استدلال و پرداختن به کاستی‌ها به دنیا معرفی می‌شود. اگر روزنامه‌ای که در سطح بین‌المللی فعال است، همه‌ی آرا و تجارب را دربر بگیرد، قطعا انعکاس و پردازش آن در سطح جهان موثر خواهد بود، به شرطی که این روزنامه آلبومی باشد از روزنامه‌نگاران خبره که در جناح‌های مختلف فعالیت می‌کنند. این افراد باید یک خط واحد را پی‌گیری کنند و در مساله حفظ و نگهداری ایران اشتراک منافع داشته باشند که اگر اینگونه باشد اثر بسیار خوبی در سطح جهان خواهد داشت؛ اگر تنها به ظاهر یک روزنامه‌ی بین‌المللی پرداخته شود و محتوای آن خالی باشد، هزینه بیهوده‌ای صرف شده است. »
به گفته‌ی وی از آن جا که در ایران محدودیت رسانه ایی وجود ندارد و رسانه‌ها کاملا آزاد هستند ،کشورهای منطقه نیاز دارند که از روزنامه‌های ما بهره‌مند شوند اما به دلیل این که مدیریت‌ها نظارت نداشته‌اند این اتفاق نیافتاده است.
- یک روزنامه‌نگار:
ضریب تاثیر رسانههای داخلی در سطح بین‌الملل تقریبا صفر است
به اعتقاد یک روزنامه‌نگار، کشورهای همسایه در حاشیه‌ی خلیج فارس، روز به روز بر تاثیرات منطقه ایی و جهانی خود می‌افزایند اما ما با توجه به سابقه‌ی طولانی و ظرفیت‌های سیاسی که در جامعه داریم، رفته رفته این تاثیرگذاری را از دست داده‌ایم.
جلال خوش‌چهره با بیان این که ضریب تاثیرگذاری رسانههای داخلی در سطح بین‌المللی تقریبا صفر است، گفت:« اگر در کشورهای منطقه اتفاقی رخ دهد ما معمولا منبع خبر نیستیم و رسانههای بین‌المللی، اتفاقاتی که افتاده است را نسبت به ما در نظر گرفته و بر این اساس بازتاب‌های اتفاقات را در مطبوعات یا رسانههای ما بررسی می‌کنند. »
او با اشاره به این که رسانههای ما نتوانستند در عرصه‌ی بین‌المللی تاثیرگذار باشند ، ادامه داد:« علت این امر خصلت بومی رسانههای ماست، به این معنا که کمتر با مسائل جهانی یا منطقه ایی از نزدیک آشنا هستیم و تولید خبر می‌کنیم. در این سال‌ها دو اتفاق مهم در کشورهای افغانستان و عراق رخ داد، اما در این مدت رسانههای ما نتوانستند خبرهایی را از داخل این کشورها، به عنوان منبع خبر تولید کنند و برای رسانههای بین‌المللی منعکس کنند.
خوش‌چهره در ادامه افزود:« رسانه‌ها و مطبوعات ما معمولاً نقل قول کننده‌ی اخبار هستند و با مسائل منطقه ایی و بین‌المللی و جهانی کمتر آشنا هستند؛ از مشکلات دیگر رسانه‌ها استفاده از تولیدات فکری رسانههای خارجی است، مطبوعات ما واضع نظریه‌ی جدیدی نیستند و کمتر می‌توانند تحلیل یا دیدگاه تازه‌یی ارایه دهند و به همین دلیل اگر اتفاقی را در رسانههای خود گزارش کنیم، معمولا همان چیزی است که در رسانههای دیگر بازتاب پیدا کرده است. رسانههای داخلی توانایی شناسایی حوزه‌های خبری یا اتفاقات احتمالی را ندارند و معمولاً زمانی از یک اتفاق با خبر می‌شوند که قبلا رخ داده است؛ از آن جا که رسانههای ما با محیط‌های بیرونی کمتر آشنا هستند، فقر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیز باعث عقب‌ماندگی آنها شده است. »
این روزنامه‌نگار در ادامه گفت: «رسانه‌ها بیش از آن که در اندیشه ارایه‌ی کار رسانه‌یی باشند، وجه سیاسی و گرایش‌های حزبی را بر کار خود غالب کرده‌اند. »
به گفته‌ی او دولت باید توان و بنیه مطبوعات را قوی کند و رسانههای ما به سمت ارایه‌ی یک کار حرفه ایی در این عرصه پیش بروند.
