بررسی رابطه میان خصوصیات فردی مخاطبان و ویژگیهای خبری سیما

[ مریم آخوندی ]

در این تحقیق قصد دارم به بررسی رابطه میان ویژگی های فردی مخاطبان و ویژگی ها خاص خبر سیما بپردازم  .
آیا میان ویژگی های فردی مخاطبان و توجه به ظاهر یا محتوای اخبار ( شکل و سبک خبر , شرایط اجرای خبر , گوینده خبر ) رابطه ای وجود دارد یا خیر ؟ هدف اصلی در این تحقیق این است که آیا ویژگی های فردی مخاطبان مانند سن , جنس , تحصیلات و شغل در میزان توجه آنها به اخبار تلویزیون و قسمت های مختلف آن تاثیر دارد یا خیر ؟
در این تحقیق از روش پیمایشی (پرسشنامه ) استفاده شده است  حجم نمونه 100 نفر بوده است و در انتها داده ها تحلیل شده است که در بخش مشاهدات تجربی بیان خواهد شد  .
مباحث نظری  :
در این تحقیق از نظریه استفاده و خشنودی استفاده شده است  اعتقاد به مخاطب سرسخت   که منفعل نیست و در شرایط مختلف دست به گزینش خواهد زد. مخاطب با توجه به نیاز خود و در راستای ارضای نیاز و انتخاب رسانه دست به ابتکار عمل خواهد زد  . و تنها به آن چیزی توجه می کند که به آن علاقه مند است و یا نیازی را از او بر طرف می کند .
و همچنین نظریه اعتبارمنبع که مخاطبان تلویزیون با توجه به تجربه ای که از رسانه های جمعی و میزان اعتمادی که به  آن دارند از آن استفاده می کنند .  سعی شده است با توجه به همین نظریه ها  فرضیه ها ثابت شود. فرضیات من در این تحقیق عبارتند از :
1. با افزایش تحصیلات , مخاطبان خبر سیما بیشتر سعی می کنند به شکل و سبک و محتوای خبر توجه کنند .
2. مخاطبین با سنین پایین تر , بیشتر به نحوه اجرای خبر و شرایط آن و گوینده خبر توجه دارند. 
3. جنس نیز در میزان توجه به قسمت های مختلف خبر می تواند تاثیر گذار باشد , به طوری که زنان بیشتر به شکل ظاهری خبر و گوینده توجه می کنند. 
4. شغل هم به طور کلی می تواند توجه افراد را به قسمت های خاصی معطوف کند  افراد اگر از نظر شغلی درمراحل بالاتری قرار داشته باشند , بیشتر به شکل و سبک خبر و محتوای آن توجه می کنند تا به ظاهر اخبار  .
به  طور کلی ویژگی های خبر سیما به سه دسته شرایط اجرای خبر  با متغیر های (مدت زمان مناسب برای اجرای خبر , استفاده از موسیقی در پخش خبر , بیان خبر مطابق با واقعیت های روز) شکل و سبک خبر با متغیر های  ( استفاده از اصطلاحات عامیانه , داشتن تفاسیر خبری , استفاده از گزارشات عامه پسند و ملودرام های خبری , صدا و تصویر همزمان , ترتیب اخبار بر اساس اهمیتی که دارند ) گوینده خبر با متغیر های (صمیمی بودن گوینده , پوشش و لباس مجری , لحن و تن گوینده ) تقسیم شده است .
در ویژگی های فردی مخاطبان هم متغیر های  سن , جنس , تحصیلات و شغل در نظر گرفته شده است و رابطه هر کدام از آنها با سه ویژگی خبر تلویزیون سنجیده شده است که توضیح بیشتر این متغیر ها در قسمت روش شناسی خواهد آمد .
توضیح برخی مفاهیم :
در شرایط اجرای خبر متغیر هایی به کار رفته است که توضیح برخی از آنها ضروری می نماید .
در میان سوالات این بخش , بیان خبر مطابق با واقعیت های روز به چشم می خورد که منظور از آن تازگی خبر است تازگی اخبار به عنوان یکی از ارزشهای هفت گانه خبر یعنی هر اندازه که فاصله وقوع رویداد و درج آن به عنوان خبر نزدیکتر باشد , خبر تازه تر خواهد بود. 
در سبک خبر هم به توضیح چند متغیر که پیرامون آنها سوالاتی در پرسشنامه مطرح شده است , می پردازیم .
گزارشات و تفاسیر عامه پسند خبری که همان ملودرام های خبری هستند. منظور از ملودرام های خبری هم
گزارشاتی هستند که مشکلات مردم جامعه را بررسی می کنند و آنها را ملموس می سازند  استفاده از شیوه مردم ساده , یعنی اخباری که بیان می شود همان افکار مردم ساده است. 
بیان خبرها در قالب عکس ها و تصاویر , یعنی استفاده از تصاویر زنده تلویزیونی و قدرت تصویر در اثبات خبر و جذابیت و قابل کردن تصویر برای القا خبر به مخاطب  زیرا تصویر تلویزیونی و موسیقی میتواند اطلاعاتی که زبان از بیان آنها عاجز است را انتقال دهد  .
در قسمت گوینده خبر هم منظور , صمیمی بودن , لحن و تن گوینده , کیفیت نگاه مجری , اشاره های چهره و تاکید های صوتی بر روی لغات کلیدی و نمایشی که گوینده از خود در مقابل دوربین به اجرا می گذارد .
روش شناسی :
در این تحقیق از روش پیمایشی ( پرسشنامه ) استفاده کرده ام برای هر متغیر یک سوال در پرسشنامه اختصاص داده شده بود.  در بیان ویژگی های فردی مخاطبان , متغیر های سن , جنس , شغل و تحصیلات در نظر گرفته شده و 4 سوال ابتدای پرسشنامه به آن اختصاص داده شده بود .
سن به صورت 18-22 و 23-27 و 28-32 و 33 به بالا در نظر گرفته شده بود .
تحصیلات نیز در یک طیف از دیپلم تا فوق لیسانس و بالاتر و حوزوی در نظر گرفته شده بود  شغل نیز به 5 قسمت دانشجو , کارمند , آزاد , نظامی , خانه دار و حوزوی تقسیم شده بود.
ویژگی های خبر تلویزیون نیز در ابتدا به سه قسمت کلی تقسیم شد 1 – گوینده خبر  2- شکل و سبک خبر  3- شرایط اجرای خبر
گوینده خبر شامل سوالاتی پیرامون لحن و تن گوینده , صمیمی بودن گوینده با مخاطب , لباس و پوشش مجری بود .  در بخش شکل و سبک خبر سوالات مربوط به خبرهای سنت شکسته و پرده برداری کننده از پشت صحنه اخبار , بیان خبر ها در قالب عکس ها و تصاویر , تفکیک اخبار به دوصورت کوتاه و مفصل , ترتیب اخبار بر اساس اهمیت خبری , صداو تصویر همزمان تلویزیون , گزارشات خبری عامه پسند , وجود تفاسیر خبری و استفاده از اصطلاحات عامیانه قرار داشت . در بخش شرایط اجرای خبر هم متغیرهای مدت زمان مناسب برای اجرای خبر ( زمانی نه خیلی بلند و نه خیلی کوتاه ) , استفاده از موسیقی در پخش خبر , تطابق اخبار با واقعیت روز قرار داشت .
نتایج تجربی :
تحلیل ها و بررسی های به دست آمده برای بررسی رابطه میان خصوصیات فردی مخاطبان و ویژگیهای خاص خبر تلویزیون به شرح ذیل می باشد :
ترتیب شرایط خبری در گروههای سنی 18-22و23-27 به ترتیب ذیل می باشد :
1- گوینده خبر   2- شکل و سبک خبر   3- شرایط اجرای خبر 
ولی در گروههای سنی 28-32و 33 به بالا این ترتیب عوامل به شرح ذیل می باشد :
1- شکل و سبک خبر  2- گوینده خبر  3- شرایط اجرای خبر
2- در تحصیلات هم افراد دارای دیپلم و فوق دیپلم هم به این ترتیب قائل اند : 1- گوینده خبر  2- شکل و سبک خبر  3- شرایط اجرای خبر
اما افراد دارای تحصیلات لیسانس و حوزوی معتقدند :  1- شکل و سبک خبر  2- گوینده خبر  3- شرایط اجرای خبر 
و افراد دارای تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر معتقدند ترتیب عوامل به این صورت است : 1- شکل و سبک خبر  2- شرایط اجرای خبر  3- گوینده خبر
از نظر شغلی افراد دانشجو , نظامی , حوزوی معتقدند عوامل مورد نظرشان به این ترتیب میباشد : 
1- شکل و سبک خبر    2- گوینده خبر   3- شرایط اجرای خبر
افراد کارمند , شغل آزاد و خانه دار معتقدند :
 1-  گوینده خبر  2- شکل و سبک خبر  3- شرایط اجرای خبر
در میان دو جنس زن و مرد هم ترتیب و اولویت این ویژگی ها به شرح ذیل می باشد :
زنان : 1- گوینده خبر   2- شکل و سبک خبر   3- شرایط اجرای خبر
مردان : 1- شکل و سبک خبر  2- گوینده خبر   3- شرایط اجرای خبر
که تا این مرحله فرضیات مورد نظر به اثبات رسیدند  .
با توجه به آزمون independed t test  که می خواهیم بدانیم در پاسخگویی به سوالات بین زنان و مردان اختلاف وجود دارد یا خیر , نتایج زیر به دست آمد :
در جنس میان زنان و مردان در سوالات لباس و پوشش مجری, صمیمی بودن گوینده هنگام بیان خبر (گوینده خبر ),  خبر هایی که سنت را شکسته و به دنبال پرده برداری از پشت صحنه اخبار هستند, تفکیک اخبار به دوصورت کوتاه و مفصل و تفکیک اخبار به اهم و مهم , داشتن صداو تصویر همزمان بیان خبر ها در قالب عکس ها و تصاویر (شکل و سبک خبر )  , استفاده از موسیقی در پخش خبر, رعایت مدت زمان مناسب برای ارائه خبر(شرایط اجرای خبر ) اختلافی دیده نشده است ولی در سوالات ذیل میان آنان اختلاف مشاهده می شود .
لحن و تن گوینده ( گوینده خبر ) , بیان خبر مطابق با واقعیت ( شرایط اجرای خبر ) , استفاده از ملودرام های خبری و گزارش های عامه پسند , داشتن تفاسیر خبری, استفاده از اصطلاحات عامیانه در حین اجرای خبر ( شکل و سبک خبر ) .
H0:m1=m2
H1:m1=m2
استفاده از اصطلاحات عامیانه در حین خبر در جلب توجه بینندگان از دیدگاه مردان و زنان تاثیر غیر همسانی دارد . شاید بتوان دلیل این امر را ظرافت زنانه در بکارگیری الفاظ بیان کرد .
استفاده از تفاسیر خبری از دیدگاه مردان و زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر غیر همسانی دارد . استفاده از گزارشات خبری که بیشتر با زندگی روز مره مردم ارتباط دارند از دیدگاه مردان و زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر غیر همسانی دارد . تلویزیون در بیان خبر چقدر با واقعیت های روز تطابق دارد از دیدگاه مردان و زنان یکسان نیست . شاید دلیل این امر این باشد که زنان بیشتر زمان خود را در خانه صرف می کنند و از واقعیت های روز به اندازه مردان با خبر نیستند و همواره اخبار را با توجه به ذهنیت خود , مطابق با واقعیت می پندارند . لحن و تن گوینده خبر از دیدگاه مردان و زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر یکسانی دارد . صداو تصویر هم زمان در اخبار از دیدگاه مردان و زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر یکسانی دارد . ترتیب اخبار بر اساس اهمیت خبری از دیدگاه مردان و  زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر یکسانی دارد . تفکیک اخبار به دو صورت کوتاه و مفصل در دیدگاه مردان وزنان در جلب توجه بینندگان تاثیر یکسانی دارد . استفاده از موسیقی در پخش خبر در جلب توجه بینندگان از دید گاه مردان و زنان یکسان است . بیان خبر در قالب عکس و تصاویر به منظور ایجاد آگاهی در جلب توجه بینندگان از دیدگاه مردان وزنان تاثیر همسانی دارد . صمیمی بودن گوینده در هنگام خبر به از دیدگاه مردان و زنان تاثیر یکسانی دارد . رعایت مدت زمان مناسب برای ارائه خبر از دیدگاه مردان و زنان تاثیر یکسانی در جلب توجه بینندگان دارا می باشد . لباس و پوشش مجری از دیدگاه مردان و زنان در جلب توجه بینندگان تاثیر یکسانی دارد .
در آزمون پیرسون برای بیان همبستگی میان متغیر ها به نتایج زیر رسیدیم :  
در بیان همبستگی میان سن و ویژگی های خبر سیما , میان سن و لباس و پوشش مجری , صمیمی بودن گوینده ( گوینده خبر ) , بیان خبر ها در قالب عکس ها و تصاویر , تفکیک اخبار به صورت های کوتاه وبلند , صدا وتصویر همزمان ,داشتن تفاسیر خبری ( شکل و سبک خبر ) استفاده از موسیقی در پخش خبر , بیان خبر مطابق با واقعیت های روز ( شرایط اجرای خبر ) وبه طور کلی عوامل سبک و شکل خبری همبستگی خیلی کم وجود دارد . بین سن با سوالات مدت زمان مناسب برای اجرای خبر ( شرایط اجرای خبر ) اولویت بندی کردن اخبار بر اساس اهمیت ( شکل و سبک خبری ) و به طور کلی شرایط اجرای خبر همبستگی معکوس کم وجود دارد . 
بین تحصیلات با سوالات بیان خبر در قالب عکس ها و تصاویر , صدا وتصویر همزمان , استفاده از ملودرام خبری ( گزارش های خبری ) و داشتن تفاسیر خبری ( شکل و سبک خبر ) , بیان خبرهای مطابق با واقعیت های روز و به طور کلی شرایط اجرای خبر همبستگی کم وجود دارد . بین تحصیلات با سوالات پوشش مجری , صمیمی بودن گوینده ( گوینده خبر ) , مدت زمان مناسب برای اجرای خبر , استفاده از موسیقی در بیان اخبار ( شرایط اجرای خبر ) , تفکیک اخبار به دو صورت کوتاه و مفصل و اولویت بندی کردن اخبار به اهم و مهم ( شکل و سبک خبر ) و به طور کلی عوامل گوینده خبر و شکل و سبک خبر همبستگی معکوس کم وجود دارد .
در این نمونه مردم معتقدند لباس و پوشش  مجری تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارد . همچنین رعایت مدت زمان مناسب برای ارائه خبر در جلب توجه بینندگان تاثیر زیادی را دارا می باشد .
درصد زیادی از مردم هم به دنبال خبر هایی هستند که سنت را شکسته و به دنبال پرده برداری از اخبار می باشند . صمیمی بودن گوینده در هنگام بیان خبر هم تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا می باشد . بیان خبر ها در قالب عکس و تصاویر به منظور ایجاد آگاهی تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا میباشد . استفاده از موسیقی در پخش خبر به منظور جلب توجه بینندگان تاثیر زیادی را دارا نمی -باشد.
تفکیک اخبار به دوصورت کوتاه و مفصل تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا می باشد . ترتیب اخبار بر اساس اهمیت خبری تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارد . صدا و تصویر هم زمان تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا نمی باشد . لحن و تن گوینده خبر تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا می باشد . از دیدگاه مردم تلویزیون در بیان خبر به میزان زیاد با واقعیت های روز تطابق ندارد . استفاده از گزارشات خبری که با زندگی روزمره مردم سروکار دارد به میزان زیادی در جلب توجه بینندگان موثر نمی باشد . داشتن تفاسیر خبری نقش زیادی در جلب توجه بینندگان دارا می باشد . استفاده از اصطلاحات عامیانه در حین خبر تاثیر زیادی در جلب توجه بینندگان دارا نمی باشد .
البته در میان سوالات پرسشنامه , سوالاتی هم در مورد میزان توجه مردم به اخبار سیما به طور کلی وجود داشت که می توان در اینجا اشاره ای کوتاه هم به آن داشت : با توجه به نمونه تلویزیون توانسته است نمره زیادی را در جلب رضایت بینندگان کسب کند و مردم معتقدند تلویزیون نقش زیادی در جلب اعتماد عمومی دارد .
نتیجه گیری :
همانطور که در قسمت های قبل بیان شد , من در این تحقیق از نظریه استفاده و خشنودی استفاده کردم و در بخش مشاهدات هم با تحلیل های انجام شده فرضیات به اثبات رسید . آنچه از نتیجه این تحقیق برمی آید , در واقع بیان مجدد و تاکید بر همان نظریه استفاده و خشنودی است , همانطور که مشاهده شد افراد با توجه به خصوصیات فردی خویش به هر آنچه که اظهار علاقه می کنند , توجه نشان می دهند و از آن استفاده می کنند و در راستای نیاز خود از رسانه استفاده می کنند . بین سن , جنس , شغل و تحصیلات  و توجه به قسمت های مختلف خبر سیما هم رابطه وجود داشت . افراد با توجه به این خصوصیات و شدت و ضعف و مراتب آنها ( مانند شغل ) به قسمت های مختلف خبر سیما و به ظاهر یا محتوا توجه می کنند . درست همانطور که ثابت شد هر چقدر تحصیلات افراد بالاتر بود , سعی می کردند به شکل و سبک خبر بیشتر از گوینده و شرایط اجرا توجه کنند و از نظر شغلی هم همین فرضیه به اثبات رسید که هر چقدر افراد در پست های بالاتر شغلی قرار داشته باشند , توجه کمتری به ظاهر خواهند داشت . در جنس نیز زنان بیشتر به گوینده و ظاهر و مردان به محتوا و شکل و سبک خبر توجه می کردند . از نظر سنی هم افراد با سنین پایین تر به شکل و ظاهر و افراد با سنین بالاتر به محتوا توجه می کنند .
مشکلات تحقیق :
از جمله مشکلاتی که در میانه راه کار را تاحدودی به تاخیر انداخت , تعویض پرسشنامه بود . در جواب -های پرسشنامه اول کمی سوگیری وجود داشت و چون سوالات تاحدودی به صورت تخصصی و باز مطرح شده بود , با جواب ها همخوانی پیدا نمی کرد و منظور از سوالات توسط پاسخگویان درک نمی -شد , به همین علت پرسشنامه ای جدید با سوالاتی آسان تر و عامه پسند تر مطرح و در اختیار جامعه نمونه قرار گرفت . همچنین به علت کثرت نتایج به دست آمده و جداول بیان همه آنها درصفحات موجود امکان پذیر نبود .و من مجبور بودم تنها به اسم آزمون انجام شده و نهایتا بیان چند درصد اکتفا کنم .

پیشنهادات :
من در این تحقیق صرفا به بررسی رابطه میان مشخصات فردی مخاطب و ویژگی های خبر تلویزیون پرداخته بودم , که در میان سوالات یک یا دوسوال هم در مورد خود رسانه تلویزیون و میزان اعتماد به آن و رضایت از آن مطرح شده بود که تحلیل آن به صورت بسیار خلاصه در مشاهدات تجربی بیان شد . اما مسئله جدیدی که فکر من را بسیار به خود مشغول کرد , ارائه تحقیقی صرفا در مورد میزان اعتماد مردم به رسانه تلویزیون بود . از آنجا که صدا و سیما در ایران از نوع رسانه دولتی می باشد , مردم میتوانند نظرات متفاوتی در مورد آن داشته باشند . عده ای به اخبار این رسانه ها توجه نمی کنند , چون به علت دولتی بودن آن را جهت دار می پندارند که با گزینش به مخاطب القا می شود و  سعی می کنند بیشتر اخبار خود را از سایت های اینترنتی و رادیو های بیگانه دریافت کنند . به طور کلی بررسی میزان اعتماد مردم به سازمان رسانه ای  صدا وسیما می تواند موضوع بسیار جالبی در عرصه ارتباطات باشد .

فهرست منابع :
سورین . ورنر . تانکارد . جیمز .1381.نظریه های ارتباطات .ترجمه دکتر علیرضا دهقان . انتشارات دانشگاه تهران .
خبر . 1377 . یونس شکر خواه . مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها . تهران