فرهنگ رسانه

فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعی

فرهنگ رسانه

فصلنامه تحلیلی و پژوهشی ارتباطات اجتماعی

خشونت و وحشت در رسانه ها(۱)

جورج‌ گربنر‏
ترجمه‌ی‌ داوود حیدری‌‏

این‌ جزوه‌ ترجمه‌ای‌ است‌ از‏
Violence and Terror in the‎
Mass Media
Unesco, Reports and papers
On Mass Communication, 1988‎
این‌ ‌ جزوه‌ صرفاً جنبه‌ آموزشی‌ و اطلاع‌رسانی‌ دارد و انتشار آن‌ به‌ معنی‌‏
تأیید همة‌ مطالب‌ آن‌ نیست‌.‏

‏ پیشگفتار‏
‏ در برنامه‌ و بودجة‌ مصوب‌ یونسکو برای‌ سال‌ 85 ـ 1984 ،اعتبار لازم‌ پیش‌بینی‌ شد تا در مورد پژوهش‌های‌ انجام‌ شده‌ ‏در گوشه‌ و کنار جهان‌ دربارة‌ رابطه‌ بین‌ نحوة‌ انعکاس‌ خشونت‌های‌ واقعی‌ در رسانه‌ها، یا پخش‌ برنامه‌های‌ خشن‌ در ‏رادیو و تلویزیون‌ و خشونت‌های‌ فردی‌ و گروهی‌، که‌ یکی‌ از ویژگی‌های‌ جوامع‌ امروزی‌ است‌، گزارشی‌ جامع‌ تهیه‌ شود. ‏اهداف‌ عملی‌ ایجاب‌ می‌کرد که‌ گزارش‌ به‌ صورت‌ خلاصه‌ تهیه‌ شود و در آنها نقش‌ مطبوعات‌ و برنامه‌های‌ رادیو و ‏تلویزیون‌ مورد تأکید قرار گیرد. ‏
‏ تهیه‌ این‌ گزارش‌ در سال‌ 1984 به‌ دانشکدة‌ ارتباطات‌ آننبرگ‌ (وابسته‌ به‌ دانشگاه‌ پنسیلوانیا) که‌ در این‌ زمینه‌ دارای‌ ‏شهرت‌ جهانی‌ است‌ محول‌ شد. مسؤول‌ این‌ پروژه‌ پروفسور جورج‌ گربنر بود که‌ در آن‌ زمان‌ ریاست‌ دانشکده‌ را برعهده‌ ‏داشت‌.‏
‏ برای‌ تهیه‌ گزارش‌ فوِ 4600 درخواست‌ به‌ مراکز دانشگاهی‌ و تحقیقاتی‌ سرتاسر دنیا فرستاده‌ شد تا هرگونه‌ گزارش‌ ‏تحقیقی‌ و یا اطلاعات‌ دیگری‌ که‌ در زمینة‌ خشونت‌ و وحشت‌ در رسانه‌ها وجود دارد، برای‌ این‌ دانشکده‌ فرستاده‌ شود. ‏از طرف‌ دیگر جست‌وجو در کتابخانه‌های‌ بزرگ‌ و آرشیوهای‌ اطلاعاتی‌ در گوشه‌ و کنار جهان‌ نیز به‌ طور همزمان‌ آغاز ‏شد.‏
‏ تلاش‌ گسترده‌ای‌ به‌ عمل‌ آمد تا از تمامی‌ کشورهایی‌ که‌ در این‌ زمینه‌ تحقیقاتی‌ در آنها صورت‌ گرفته‌ مقاله‌ و اطلاعات‌ ‏گردآوری‌ شود، اما بخش‌ اعظم‌ مطالعات‌، در آمریکا ـ که‌ طولانی‌ترین‌ سابقه‌ را در زمینه‌ این‌ گونه‌ پژوهش‌ها دارد ـ صورت‌ ‏گرفته‌ است‌.‏
‏ گزارش‌های‌ تحقیقی‌، کتاب‌ها، نوارهای‌ صوتی‌، نشریات‌ و مدارک‌ منتشر شده‌ و منتشر نشده‌ به‌ اختصار مورد استفاده‌ ‏قرار گرفته‌ و فهرستی‌ از این‌ گزارش‌ها و مقالات‌ که‌ صرفاً جنبه‌ نظری‌ نداشته‌ بلکه‌ چارچوبی‌ تحلیلی‌ و روش‌شناختی‌ ‏دارند در کتابنامه‌ ارائه‌ شده‌ است‌. در این‌ کتاب‌ گزارش‌ها و اسنادی‌ که‌ از سوی‌ رسانه‌ها، دولت‌ها و نهادهای‌ دیگر ‏انتشار یافته‌ و موثق‌ به‌ نظر می‌رسند مورد استناد قرار گرفته‌اند. برای‌ روشن‌تر شدن‌ پاره‌ای‌ از جنبه‌های‌ موضوع‌ مورد ‏بحث‌، برخی‌ از بررسی‌ها با جزئیات‌ بیشتری‌ مطرح‌ شده‌اند. بعضی‌ از پژوهش‌ها نیز که‌ با خطوط‌ کلی‌ بحث‌ سازگار ‏نبوده‌ یا با آنها مغایرت‌ داشته‌اند به‌طور خلاصه‌ مطرح‌ شده‌اند. فهرست‌ تمامی‌ مقالات‌ و اسنادی‌ که‌ در این‌ گزارش‌ مورد ‏استفاده‌ قرار گرفته‌ در کتابنامه‌ آمده‌ است‌. ‏
‏ با توجه‌ به‌ آنچه‌ گفته‌ شد، نوشته‌ حاضر دربرگیرنده‌ تازه‌ترین‌ پژوهش‌هایی‌ است‌ که‌ در زمینه‌ خشونت‌ و وحشت‌ در ‏رسانه‌ها صورت‌ گرفته‌ است‌.امید می‌رود ارائه‌ این‌ مقالات‌ وکتابنامة‌ جامع‌ انتهای‌ آن‌ برای‌ پژوهشگران‌ و سیاست‌گذاران‌ ‏مفید واقع‌ شود. ‏
‏ مؤلف‌ این‌ کتاب‌، مسؤولیت‌ انتخاب‌ و ارائه‌ واقعیات‌ و دیدگاههای‌ مطرح‌ شده‌ درآن‌ را که‌ ضرورتاً دیدگاه‌ یونسکو تلقی‌ ‏نمی‌شود برعهده‌ می‌گیرد.‏




‏ درآمد ‏
‏ خشونت‌ و وحشت‌ از دیرباز، جزو عناصر اصلی‌ اسطوره‌، درام‌، ادبیات‌ و فرهنگ‌عامیانه‌ بوده‌ است‌. نگرانی‌ راجع‌ به‌ تأثیر ‏خشونت‌ و وحشت‌ برزندگی‌ مردم‌، کودکان‌، جوانان‌، میزان‌ جنایت‌ و به‌طور کلی‌ کنترل‌ اجتماعی‌ تازگی‌ دارد. تولید انبوه‌ ‏خشونت‌ و وحشت‌ و دسترسی‌ آسان‌ به‌ ابزار و مظاهر خشونت‌ و وحشت‌ در رسانه‌های‌ گروهی‌، این‌ نگرانی‌ را شدت‌ ‏بخشیده‌ و سبب‌ شده‌ است‌ تا مباحث‌ و موضوعات‌ مربوط‌ به‌ مناقشه‌، وحشت‌ و قدرت‌ به‌ گونه‌ای‌ گسترده‌ و عمیق‌ در ‏ساختار جوامع‌ و در مواقعی‌ حتی‌ دربالاترین‌ سطوح‌ مطرح‌ شود.‏
‏ بررسی‌ درست‌ و تجزیه‌ و تحلیل‌ سازمان‌ یافته‌ به‌ ارائه‌ تعاریف‌ عینی‌ و دقیق‌ نیاز دارد و بیشتر مجادله‌های‌ مربوط‌ به‌ این‌ ‏مباحث‌، از چگونگی‌ تعریف‌ و ارزیابی‌ نظریه‌های‌ ارائه‌ شده‌ در مورد خشونت‌ و وحشت‌ سرچشمه‌ می‌گیرد. این‌ گونه‌ ‏خشونت‌ در بیشتر پژوهش‌ها یک‌ اقدام‌ فیزیکی‌ آشکار ترسیم‌ شده‌ که‌ با جراحت‌ یا مرگ‌ و یا با این‌گونه‌ تهدیدها همراه‌ ‏است‌. اقدام‌ تروریستی‌ اغلب‌ نوعی‌ خشونت‌ در داخل‌ یک‌ کشور یا علیه‌ کشورهای‌ دیگر برای‌ ایجاد وحشت‌ یا بیان‌ یک‌ ‏منظور غالباً سیاسی‌ تعریف‌ می‌شود.‏
‏ خشونت‌ و وحشت‌ در رسانه‌ها بیانگر ستیز در روابط‌ اجتماعی‌ است‌. رسانه‌ها استفاده‌ از زور برای‌ کنترل‌، منزوی‌ ‏ساختن‌، سیطره‌، تحریک‌ یا نابودی‌ را به‌ نمایش‌ می‌گذارند. خشونتی‌ که‌ نشان‌ می‌دهد تنها افراد به‌ خصوصی‌ می‌توانند ‏در برابر نیروهایی‌ که‌ علیه‌ آنها وجود دارد مقاومت‌ کنند، هم‌ می‌تواند اختلال‌ در نظم‌ اجتماعی‌ را به‌ تصویر کشد، و هم‌ ‏احساس‌ قدرت‌ یا ضعف‌ را تقویت‌ کند. ‏
‏ در این‌ گزارش‌. تحقیقات‌ انجام‌ شده‌ از سوی‌ پژوهشگران‌ مختلف‌ در زمینه‌های‌ زیر را مورد بررسی‌ قرار داده‌ایم‌.‏
‏ 1 ) خط‌ مشی‌هایی‌ که‌ چگونگی‌ ترسیم‌ خشونت‌ و وحشت‌ در رسانه‌ها را تعیین‌ می‌کند، ‏
‏ 2 ) ابعادوماهیت‌ این‌گونه‌ نمایش‌ها ‏
‏ 3 ) قرارگرفتن‌ مردم‌ در معرض‌ این‌گونه‌ برنامه‌ها و پیامدهای‌ آن‌ برتفکر، عمل‌ و سیاست‌.‏

‏1. خط‌ مشی‌ : هزینه‌ها و منافع‌‏
‏ بررسی‌های‌ انجام‌ شده‌ از سوی‌ کاتر‏ ‏ و استریکلند ‏ (1975)، روبنشتاین ‏ (1980) و رولاند ‏ (1983) نشان‌ می‌دهد که‌ ‏تعاریف‌، نظریه‌ها و پژوهش‌های‌ مربوط‌ به‌ خشونت‌‏‎ ‎و‎ ‎وحشت‌ علاوه‌ بر ابعاد علمی‌، ابعاد سیاسی‌ نیز دارند. گرچه‌ اقدام‌ ‏خشونت‌ آمیز یا تروریستی‌ را می‌توان‌ به‌ گونه‌ای‌ نسبتاً عینی‌ تعریف‌ کرد، اما برداشت‌ مردم‌ از یک‌ فرد (یا یک‌ شخصیت‌ ‏خیالی‌) به‌ عنوان‌ فردی‌ خشن‌ یا تروریست‌ (در مقایسه‌ با مأمور قانون‌ یا یک‌ مبارز) اغلب‌ با نوعی‌ تحریف‌ سیاسی‌ همراه‌ ‏است‌ که‌ ضمن‌ بازگو کردن‌ ویژگی‌ افرادی‌ که‌ چنین‌ نظراتی‌ دارند، ماهیت‌ این‌ گونه‌ اقدامات‌ را نیز مشخص‌ می‌کند. ‏انتخاب‌ این‌ گونه‌ عناوین‌ از سوی‌ رسانه‌های‌ گروهی‌، بیانگر دیدگاه‌های‌ حاکم‌ برموسسات‌ رسانه‌ای‌ است‌. ‏
‏ ترس‌ از عادت‌ به‌ خشونت‌ در کودکان‌ و به‌ هم‌ خوردن‌ نظم‌ اجتماعی‌ براثر نمایش‌ صحنه‌های‌ خشن‌ و هولناک‌ در ‏رسانه‌ها، سبب‌ شده‌ است‌ تا پژوهش‌های‌ بسیاری‌ در این‌ زمینه‌ صورت‌ گیرد. نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌ از پژوهش‌ها نشان‌ ‏می‌دهد که‌ مشاهده‌ و یا مطالعه‌ زیاد داستانها و صحنه‌های‌ خشن‌ وهولناک‌ می‌تواند به‌ تمایلات‌ پرخاشگرانه‌، از بین‌ ‏رفتن‌ احساسات‌، انزوا طلبی‌ و ایجاد وحشت‌ در بسیاری‌ از مردم‌ منجر شد و مشوِ برخی‌ دیگر در دست‌ زدن‌ به‌ اقدامات‌ ‏خشونت‌آمیز باشد. با وجود این‌، بررسی‌ها نشان‌ می‌دهد که‌ نمایش‌ خشونت‌ در رسانه‌ها تهدیدی‌ علیه‌ جوامع‌ معاصر ‏محسوب‌ نمی‌شود و خانواده‌ها در معرض‌ خشونت‌ کودکان‌ خود نیستند. قانون‌شکنی‌ و جنایت‌ بیشتر ناشی‌ از جنگ‌ها و ‏گرایش‌های‌ اجتماعی‌ است‌ تا نمایش‌ خشونت‌ در رسانه‌ها. تروریست‌ها تاکنون‌ هیچ‌ حکومتی‌ را سرنگون‌ نکرده‌اند و ‏تنها جّو سرکوب‌ وخفقان‌ را دامن‌ زده‌اند.‏
‏ شاید بتوان‌ گفت‌ که‌ تمامی‌ رسانه‌ها بین‌ منافع‌ و مضار سناریو خشونت‌، نوعی‌ توازن‌ ضمنی‌ ایجاد کرده‌اند. از یک‌ سو، ‏فشار ناشی‌ از نگرانی‌ عمومی‌ از پیامدهای‌ خطرناک‌ تزریق‌ بیش‌ از اندازه‌ خشونت‌ و وحشت‌ به‌ فرهنگ‌ قرار دارد و از ‏سوی‌ دیگر، افزایش‌ قدرت‌ نه‌ چندان‌ مشهود اما ملموس‌ افراد و نهادهای‌ رسانه‌ای‌ که‌ به‌ نوبة‌ خود از حق‌ شکل‌ دادن‌ ‏سناریو خشونت‌ و وحشت‌ و تزریق‌ آن‌ به‌ روند فکری‌ آگاهی‌های‌ مشترک‌ سرچشمه‌ می‌گیرد.‏

http://www.rasaneh.org/persian/page-view.asp?pagetype=research&id=5

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد