رسانه‌ها و نظام رسانه‌ای ژاپن- ۲

۳. دیگر روزنامه‌های ژاپن

بعد از دو غول رسانه‌ای معروف که بالاترین میزان تیراژ انتشار روزانه روزنامه در ژاپن و جهان را دارا هستند، روزنامه‌هایی قرار دارند که هر چند از لحاظ تیراژ بسیار کمتر از آنها هستند، اما به نوبه خود تیراژ بسیار بالایی دارند. روزنامه ماینیچی یکی از پرتیراژترین نشریه‌های ژاپن است که سابقه انتشار آن به سال 1872 می‌رسد. این روزنامه طی چند چاپ در صبح و عصر و طبق آمار رسمی روی هم دارای تیراژ پنج میلیون و هفتصدهزار نسخه در روز است.

روزنامه ماینیچی در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فعالیت دارد و با هدف جذب روشنفکران و تحصیل‌کردگان منتشر می‌شود. در عین حال این روزنامه مطالب بسیار زیادی را روزانه برای عموم مردم به چاپ می‌رساند. روزنامه ماینیچی با توجه به زمینه و هدف‌گیری‌اش، در افکارعمومی مردم ژاپن نفوذ بسیار چشمگیری دارد. روزنامه ماینیچی در شهرهای بزرگ ژاپن مانند توکیو، اوزاکا، ناگویا، دارای دفتر مرکزی است و در چندین شهر دیگر نیز دفتر دارد. علاوه بر این، بیست‌ویک نمایندگی در کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکا دارد که مهمترین آنها در واشنگتن، نیویورک، مکزیک، لندن، بن،پاریس، هنگ‌کنگ، قاهره و کوالالامپور واقع شده‌اند. این روزنامه حدود پنج‌هزار نفر کارمند دارد که بیش از دوهزار آن تحریریه و خبرنگار هستند.

ماینیچی از روزنامه‌های دست راستی ژاپن است که درشکل‌دهی جریانهای اجتماعی در این کشور نقش عمده دارد.

روزنامه رابطه نزدیکی با محافل آمریکایی دارد و از سیاستهای دولت وقت حمایت می‌کند. این روزنامه ظاهراً مستقل است و به هیچ حزب و جناحی در ژاپن و خارج وابسته نیست و درآمد آن از راه فروش اشتراک و جذب آگهی و انتشار نشریات و کتاب تأمین می‌شود.گفته می‌شود افکارعمومی جهان این روزنامه را یک نشریه معتبر می‌شناسد. دیگر روزنامه نسبتاً پرتیراژ و البته بسیار اثرگذار در افکارعمومی ژاپن، سانکی است. این روزنامه در سال 1933 تأسیس شد.

روزنامه سانکی در چند ویرایش طی صبح و عصر با تیراژی بیش از سه میلیون نسخه در روز منتشر می‌شود. این روزنامه از لحاظ شمارگان مقام ششم را در ژاپن داراست و بیشترین تیراژ و فروش (اشتراک) آن در اوزاکا است. دفاتر اصلی روزنامه در توکیو، اوزاکا و کیتاکیوشو واقع شده و دارای دفاتر متعدد درشهرهای دیگر ژاپن و همچنین چندین نمایندگی در خارج از کشور است. روزنامه دارای چندین چاپخانه عظیم و مدرن است که مهمترین آنها در شهرهای اوزاکا، توکیو، کیتاکیوشو قرار دارند.

روزنامه سانکی در مقایسه با دیگر روزنامه‌های مطرح و مهم ژاپن بیشتر مطالب محلی به چاپ می‌رساند. سانکی دارای خط‌مشی محافظه‌کارانه و دستی راستی است. از این‌رو دولت ژاپن همراه با دیگر روزنامه‌های اصلی ژاپن، جهت زمینه‌سازی و اعمال پاره‌ای از سیاستهای خویش از آن استفاده می‌کند. درعین حال روزنامه به دولت و احزاب وابسته نیست و از راه درآمد آگهیها و اشتراک فروش و انتشار مجلات هزینه خویش را تأمین می‌کند.

از میان روزنامه‌های مهم انگلیسی زبان در ژاپن می‌توان به روزنامه ژاپن‌تایمز اشاره کرد که امسال یکصدودهمین سال انتشار خود را جشن می‌گیرد..

همچنان‌که پیشتر گفته شد، روزنامه دیلی‌یومیوری (از خانواده روزنامه یومیوری) و روزنامه آساهی انگلیسی زبان که به همراه روزنامه هرالدتریبیون چاپ می‌شود، دیگر روزنامه‌های انگلیسی زبانی هستند که از لحاظ تیراژ بعد از ژاپن تایمز قرار دارند. ژاپن تایمز در حال حاضر 70هزار، دیلی یومیوری 60هزار و آساهی انگلیسی زبان به همراه هرالدتریبیون 40هزار نسخه تیراژ دارند. روزنامه ژاپن تایمز روزانه در چهار مرحله چاپ می‌شود. چاپ اول و دوم روزنامه برای شهرهای دور ارسال و چاپهای بعدی برای توکیو و شهرهای اطراف توزیع می‌شود. توزیع این روزنامه در توکیو به عهده خودش است اما برای توزیع در شهرهای دیگر با روزنامه‌های آساهی و یومیوری قرارداد دارد. این روزنامه یکی از اعضاء سهام‌دار خبرگزاری کیودو است.

روزنامه ژاپن‌تایمز تا جنگ جهانی دوم دولتی بود و مدیران آن توسط وزارت امورخارجه تعیین می‌شدند. بعد از جنگ جهانی دوم با اتخاذ سیاست جدید انتشار نشریات از سوی فرمانده آمریکایی، روزنامه خصوصی شد و اکنون به عنوان بخش خصوصی فعالیت می‌کند. روزنامه دارای چند هفته‌نامه، ماهنامه و نشریه دیگر نیز هست. این روزنامه با شعار «همه خبرها بدون ترس و جانبداری» در بالای صفحه اول منتشر می‌شود.

جدول تیراژ روزنامه‌های عمده ژاپن در سال 2005(برحسب هزار نسخه)
روزنامه	تیراژ صبح	تیراژ عصر	جمع
یومیوری	000/10	550/4	550/14
آساهی	246/8	772/3	018/12
ماینیچی	900/3	800/1	700/5
نیهون کیزایی	100/3	700/1	800/4
چونیچی	000/3	000/1	000/4
سانکی	100/2	950	050/3
هکایدو	200/1	700	900/1
نیشی نیپو	800	200	000/1
چوگوکو (استانی ـ هیروشیما)	700	100	800
شیزو کا (استانی ـ شیزوکا)	700	700	400/1
کیوتو(استانی ـ کیوتو) ژاپن تایمز (انگلیسی) دیلی‌یومیوری (انگلیسی) آساهی/ هرالدتریبیون (انگلیسی)	480 70 60 ــ	330 ــ ــ 40	810 70 60 40

جدول تیراژ مجلات عمده ژاپن (برحسب هزار نسخه)
مجلات	تیراژ
هفته‌نامه شونن ماگزین	640/3
هفته‌نامه شونن جامپ	500/3
هفته‌نامه شونن ساندی	500/1
هفته‌نامه شونن جامپیون	150/1
هفته‌نامه کوروکوروکومیک	200/1
هفته‌نامه یانگ جامپیون	450/1
هفته‌نامه یانگ ماگزین	290/1
هفته‌نامه BC اوریجنال	330/1
هفته‌نامه شوکان بون شون	855
هفته‌نامه شوکان گن دای	860
هفته‌نامه ایرا	280
هفته‌نامه آساهی	440
یومیوری ویکلی	270
ساندی ماینیچی	185

خبرگزایها

تا جنگ جهانی دوم یک خبرگزاری دولتی به نام «دومی» (Domei) در ژاپن فعالیت می‌کرد که در سال 1936 تأسیس شده بود. قبل از آن چندین خبرگزاری در ژاپن فعالیت می‌کردند که دولت برای کنترل افکارعمومی همه آنها را در هم ادغام کرد و این خبرگزاری را تشکیل داد. بعد از جنگ جهانی دوم، آمریکاییها خبرگزاری دومی را متهم کردند که انحصار خبر در کشور را در دست دارد و از نظامیگری و جنگ پشتیبانی می‌کند. بنابراین، این خبرگزاری را منحل کرده و دو خبرگزاری جدید به نامهای «کیودو» (KYODO) و «جی جی پرس» (J.j.Press) تشکیل دادند.

صاحبان و سهامداران خبرگزاری کیودو، پانزده روزنامه عمده و کثیرالانتشار ژاپن و رادیو و تلویزیون ملی‌ (N.H.K) هستند، اما سهامداران خبرگزاری جی‌جی‌پرس روزنامه‌نگاران فعال در رسانه‌های مختلف می‌باشند. جی‌ جی‌پرس دارای 82 دفتر در ژاپن و 29 دفتر در خارج از کشور است و خبرهای خود را به زبانهای ژاپنی و اسپانیولی عرضه می‌کند. دو خبرگزاری کیودو و جی‌جی‌پرس از بدو تأسیس تاکنون فعال هستند و اخبار و گزارشهای خبری رسانه‌های داخلی و بسیاری از رسانه‌های خارجی را تأمین می‌کنند. نظر به اهمیت، گستره فعالیت، شهرت و نفوذ خبرگزاری کیودو، در ادامه به این خبرگزاری پرداخته می‌شود.

خبرگزاری کیودو شرکتی غیردولتی و غیرانتفاعی است که در نوامبر 1945 در توکیو تأسیس شد. اعضاء سهامدار این خبرگزاری، همچنان‌که گفته شد، پانزده روزنامه عمده و معتبر ژاپنی، از جمله یومیوری، آساهی، ماینیچی و سانکی و رادیو و تلویزیون N.H.K هستند. علاوه بر N.H.K و پانزده روزنامه عمده، 59 روزنامه دیگر نیز با این خبرگزاری قرارداد اشتراک دارند و به عضویت خبرگزاری درآمدند. بخشی از هزینه خبرگزاری از راه اجازة 12 طبقه از ساختمان 30 طبقه‌ای این خبرگزاری به یک هتل پنج ستاره تأمین می‌شود. کیودو دارای 1850 کارمند است که بیش از هزارنفر آن را اعضای تحریریه تشکیل می‌دهند.

این خبرگزاری 53 دفتر در داخل ژاپن و 41 دفتر در خارج از کشور دارد که مهمترین دفاتر خارجی آن در پکن، جاکارتا، سئول، قاهره، تهران، سنگاپور، هنگ‌کنگ، پاریس، وین، لندن، نیویورک، فرانکفورت، رم، آتن و مسکو واقع شده‌اند. خبرگزاری کیودو روزانه حدود هزار خبر و گزارش خبری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی، علمی و غیره در داخل و خارج ژاپن تهیه و به زبان ژاپنی منتشر می‌کند. همچنین روزانه 80 هزار کلمه به زبان انگلیسی در قالب اخبار و گزارشهای خبری توسط این خبرگزاری منتشر می‌شود.

یکی دیگر از خدمات کیودو تهیه و انتشار عکسهای خبری در ژاپن و سراسر دنیاست. متوسط تولید عکس روزانه این خبرگزاری 250 قطعه است که توسط 90 خبرنگار عکاس تمام وقت در داخل و خارج (57 نفر در داخل و بقیه در خارج از کشور) و عکاسان بومی کشورهای مختلف از جمله تایلند، هنگ‌کنگ، فیلیپین، آمریکا، فرانسه، انگلیس و... تهیه می‌شود. همچنین روزانه 1600 خبر فکسی به این خبرگزاری ارسال می‌شود. خبرگزاری کیودو دارای کتابخانه غنی حاوی عکس در زمینه‌های وقایع طبیعی، جرم و جنایت، توسعه، امورورزشی، امور سیاسی، امور تجاری و اقتصادی، تفریح و سرگرمی است. این کتابخانه دارای بیش از 12میلیون قطعه عکس و 3میلیون عکس موضوعی است که سیصدهزار قطعه عکس آن از طریق اینترنت قابل دریافت است.

این خبرگزاری بخشی از اخبار خود را رایگان از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی در اختیار علاقمندان می‌گذارد. خبرگزاری کیودو تلاش وافر دارد تا از خبرگزاریهای مطرح دنیا عقب نماند، از این رو گزارشهای چند رسانه‌ای تهیه می‌کند ولی چون خود امکانات لازم را ندارد، از طریق ایستگاههای تلویزیونی گزارشها را برای مخاطبان خود ارسال می‌کند.

این خبرگزاری در حال حاضر، خبرگزاری جی‌جی‌پرس، روزنامه آساهی و روزنامه یومیوری را مهمترین رقیب خود می‌داند. مدیران خبرگزاری می‌گویند با این‌که فشار روی خبرگزاری زیاد است تا سرعت انتشار اخبار را افزایش دهد، اما خبرگزاری بر اصل صحت خبر توجه و تأکید دارد و نمی‌خواهد صحت خبر فدای سرعت آن شود. هر خبرنگار در خبرگزاری کیودو موظف است حداکثر روزانه تا دو خبر تهیه کند که این خبر از سه تا شش فیلتر می‌گذرد تا به انتشار برسد. خبرهای خبرگزاری کیودو به زبان ژاپنی و انگلیسی منتشر می‌شود و خبرهای انگلیسی عموماً ترجمه از خبرهای ژاپنی است.

خبرگزاری کیودو با نشریات معتبر خبرگزاریها و رادیو و تلویزیون بسیاری از کشورها قرارداد همکاری دارد. رادیو و تلویزیون

شبکه‌های رادیو و تلویزیونی در ژاپن ذیل دو بخش ملی و خصوصی کار می‌کنند. شرکت رادیو و تلویزیون ژاپن با نام (Nippon Hoso Kyoky) N.H.K است که به عنوان اولین شبکه پخش عمومی و ملی رادیو و تلویزیونی در ژاپن فعالیت می‌کند و اکنون مهمترین مقام را در زمینه رسانه‌ها در این کشور داراست. شبکه‌های خصوصی شامل تلویزیونهای نیپون، TBS، فوجی، توکیو (که علاوه بر شبکه توکیو، شبکهMxTv نیز متعلق به آن است) و آساهی (ارتباطی با روزنامه آساهی ندارد) است که همگی سراسری بوده و ایستگاههای مختلفی علاوه بر توکیو در استانهای دیگر دارند.

تلویزیونهای خصوصی هر یک با تفاوتهای اندکی از یکدیگر، هر کدام با تکیه بر یک حوزه مانند ورزش، اخبار، سریالهای داستانی، نمایشها و اپرا و برنامه‌های کارتونی برنامه پخش می‌کنند. علاوه بر شبکه‌های مذکور دو شبکه خبری B.B.C و C.N.Nهمزمان با ترجمه ژاپنی در ژاپن پخش می‌شود. شرکت رادیو و تلویزیون ملی ژاپن، N.H.K به عنوان مهمترین شرکت رادیو و تلویزیونی در ژاپن، دارای دو کانال سراسری و دو کانال ماهواره‌ای BS2 و BS1 تلویزیونی و دو کانال رادیوییAm وFm است. این شرکت غیرانتفاعی و در عین حال به گفته خودشان غیردولتی است، اما چون رادیو و تلویزیون ملی ژاپن است مورد توجه مقامات حکومتی نیز هست. بالاترین ارگان تصمیم‌گیرنده در N.H.Kهیأت‌مدیره 12 نفره است که با توجه به دانش و تجربیات‌شان از طرف نخست‌وزیر و با تأیید مجلس انتخاب می‌شوند.

این هیأت موظف است که بی‌طرفانه عمل کند. رئیس‌ هیأت‌مدیره از میان اعضا انتخاب می‌شود و رئیس N.H.Kرا منصوب می‌نماید. رادیو و تلویزیون به دلیل برنامه‌های برون‌مرزی مبلغ کمی از دولت با تصویب مجلس دریافت می‌کند اما، اکثر درآمد آن از طریق حق اشتراک از بینندگان تأمین می‌شود. نکته جالب توجه در ارتباط با N.H.K این است که آگهی بازرگانی ندارد و یا به عبارت دقیق، حق پخش آگهیهای بازرگانی ندارد. N.H.K با توجه به این‌که درآمد اصلی خود را از طریق حق اشتراک بینندگان تأمین می‌کند، به دولت وابسته نیست. حق اشتراک ماهانه برای هر خانواده 1395 ین، شش ماهه 7950 ین و سالانه 15490 ین (حدود 150 دلار) می‌باشد. حق اشتراک ماهواره‌ای N.H.K تقریباً دو برابر است. درآمد N.H.K در سال 2003 معادل 7/5 میلیارد دلار آمریکا بوده که 97درصد آن حق اشتراک بوده است. N.H.K پخش تلویزیونی خود را در سال 1953 در توکیو آغاز کرد و شش سال بعد بخشی از توجه خود را معطوف به برنامه‌های آموزشی ساخت. در سال 1989 پخش ماهواره‌ای N.H.K به‌طور کامل آغاز به کار کرد و در سال 2000 به پخش دیجیتالی ماهواره‌ای مجهز شد.

N.H.K دارای پنجاه‌وچهار ایستگاه پخش داخلی و سی‌وچهار دفتر برون مرزی از جمله در تهران است. این شرکت دارای 13000 هزار کارمند تمام وقت و پاره‌وقت است که بیشتر آنها در دفتر مرکزی در توکیو مشغول به‌کارند. تعداد 118 نفر متخصص نیز در کمیته مشورتی پخش این شبکه کار می‌کنند. نکته مهم در مورد N.H.K پخش برنامه‌های آموزشی آن است. یکی از کانالهایN.H.K که عمدتاً به پخش برنامه‌های آموزشی می‌پردازد، مورد استفاده 85 درصد دانش‌آموزان مدارس به ویژه مدارس ابتدایی است. این تلویزیون با وزارت آموزش ژاپن همکاری می‌کند تا بتواند مواد مورد نیاز برنامه‌های آموزشی را در حد توان فراهم آورد. برنامه‌های آموزشی N.H.K در بسته‌های 10 تا 15 دقیقه‌ای در کلاسهای درس مدارس نمایش داده می‌شود. با این که N.H.Kدر ژاپن بسیار با نفوذ و معتبر است، طبق آخرین آمار منتشر شده در این زمینه، شبکه تلویزیونی نیپون با دو کانال در ابتدای سال 2003 بیشترین آمار بینندگان را در چهار بخش زمانی 6 صبح تا دوازده ظهر، وقت بامدادی 7 صبح تا یازده صبح، زمان طلایی 7 شب تا 10 شب و وقت معمولی به خود اختصاص داد. ضمن آن‌که برخی از شبکه‌های دیگر خصوصی نیز دارای برنامه‌های خبری و ورزشی و اجتماعی هستند که به دلیل پربیننده بودن‌شان رقیب جدی N.H.K هستند.

انیمیشن یکی از تولیدات بیشتر شبکه‌های تلویزیونی ژاپن است که در ژاپن نیز مثل سایر کشورهای جهان نزد بچه‌ها طرفداران زیادی دارد.

قانون مطبوعات

تا قبل از جنگ جهانی دوم، تأسیس و انتشار نشریه به دلیل کنترل شدید دولت و اخذ وثیقه‌های گران، بسیار دشوار بود. اما بعد از جنگ جهانی دوم، تمام قوانین که به نحوی تأسیس، انتشار یا محتوای نشریات را محدود می‌کرد لغو شده و افراد قادر شدند تا با ثبت مشخصات خود در اداره ذیربط به انتشار نشریه بپردازند. در حال حاضر در ژاپن قانون مطبوعات وجود ندارد و ماده 21 قانون اساسی ژاپن که شامل چند بند است، ملاک آزادی و انتشار مطبوعات است. تنها مورد محدودکننده مطبوعات در ژاپن، اتهامات نادرست و درج اخبار کذب است که طبق قانون، رسیدگی و مجازات می‌شود. مطابق ماده 21 قانون اساسی ژاپن، هیچ‌گونه قوانین ویژه‌ای برای انتشار روزنامه و نشریه توسط فرد یا گروه یا شخصیت حقوقی وجود ندارد و هرکس می‌تواند آزادانه روزنامه چاپ کند.

مطابق این قانون همه‌گونه آزادی بیان شامل اجتماع کردن، تأسیس انجمن و انتشار مطبوعات و غیره آزاد است و دولت آن را تضمین می‌کند. مطابق بند دوم این قانون، سانسور ممنوع است و همچنین نباید به حریم گفت‌وگوهای تلفنی مردم تجاوز کرد. نظارت و کنترل بر نشریات و رسانه‌ها به عهده اصناف مربوطه است.

انجمن مطبوعات یا روزنامه‌نگاران ژاپن، نهاد مدنی است که در ژاپن بر تولید، توزیع، محتوا و انتشار نشریات نظارت می‌کند. مطابق قانون، دست‌اندرکاران همة سازمانهای خبری و شرکتهای مربوط به امور سمعی و بصری برای عضویت در آن آزادند. این انجمن حول شش محور فعالیت می‌کند که عبارتند از (الف) حفظ و ارتقاء موازین اخلاقی (ب) هماهنگی، حمایت و ارتقاء منافع مشترک مردم (ج) تحقیق (د) سمینار (هـ ) روابط‌عمومی (و) فعالیتهایی در سطح بین‌المللی. انجمن مطبوعات ژاپن دارای 11 کمیسیون ثابت است که مهمترین آنها عبارتند از (الف) کمیسیون امور نشر (ب) کمیسیون امور توزیع (ج) کمیسیون منابع انسانی (د) کمیسیون تکنولوژی (هـ) کمیسیون امور بین‌الملل (و) کمیسیون تقویت و ارتقا سطوح روزنامه‌ها.

همچنین 13 کمیسیون فرعی شامل 10 گروه مطالعه و بررسی در این انجمن مشغول فعالیت‌اند. انجمن مطبوعات ژاپن ذیل مقررات مربوط به حفظ و ارتقاء موازین اخلاقی دارای دبیرخانه‌ای با کارمندان کارآزموده و مجرب در امور خبری است. وظایف کارمندان این دبیرخانه این است که روزانه هر یک از صفحات روزنامه‌ها را بررسی، متون آن را با قوانین روزنامه‌نگاری (که مصوب انجمن هستند) تطبیق داده و براساس آیین‌نامه معیارهای اخلاقی، در اعلانات جراید مورد سنجش قرار دهند. به دنبال آن، چنانچه آگهی یا مقاله‌ای را مغایر با شئونات اخلاقی بیابند یا نشر آن مطالب را به عنوان انگیزه‌ای در ایجاد بحران و ناهنجاریهای اجتماعی تشخیص دهند، ابتدا برای نشریه اخطاریه‌ای صادر می‌کنند و در صورت عدم اعتنا به اخطاریه از سوی روزنامه مذکور، نهایت امر مطابق تصمیم هیأت مدیران، حق عضویت آن روزنامه معلق یا باطل می‌گردد که این امر به حیثیت نشریه ضربه جدی وارد می‌سازد. در مواردی که اتهامات نادرست به اشخاص حقیقی یا حقوقی وارد شده یا مطلب کذب منتشر شده باشد طبق قانون، دادگاه به شکایت شاکی خصوصی رسیدگی و حکم صادر می‌کند.

سخن پایانی

1. شمارگان بسیار بالای روزنامه‌ها در ژاپن و به‌ویژه فروش اشتراک 95 و 99درصدی حاکی از آن است که روزنامه‌نگاران و روزنامه‌ها مورد اعتماد مردم هستند. در ژاپن آزادی بیان و مطبوعات وجود دارد و نشریات، روزنامه‌نگاران و به‌ویژه نهادهای مدنی از آن حراست می‌کنند. جامعه به این حرفه، نگاهی تخصصی دارد و روزنامه‌نگاران نیز معتقدند که آزادی بیان و مسئولیت اجتماعی و حفظ موازین اخلاقی و قانونی توسط روزنامه‌نگاران، دو روی یک سکه‌اند. آنها معتقدند مردم به روزنامه اعتماد دارند، چون روزنامه‌‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنند، کذب نمی‌نویسند، اخبار نادرست منتشر نمی‌کنند. در انتشار مطالب آزاد هستند، اخبار و مطالب مطابق با موازین اخلاقی جامعه است و روزنامه‌نگار از مسئولیت اجتماعی خود آگاهی دارد.

2. آموزش روزنامه‌نگاری در ژاپن عموماً مبتنی بر تجربه است. بنا به گفته مدیران نشریات و روزنامه‌نگاران ژاپنی، دانشکده و آموزشگاههای آموزش روزنامه‌نگاری در ژاپن وجود ندارد. افراد علاقه‌مند که از رشته‌های مختلف به این حرفه روی می‌آورند، در تحریریه آموزش می‌بینند. روزنامه‌نگاران ژاپنی در تحریریه در کنار روزنامه‌نگاران قدیمی و مجرب، روزنامه‌نگار می‌شوند. آنها بعد از آن‌که دو یا سه سال را در تحریریه کار کرده‌اند، آن وقت به عنوان خبرنگار به جاهای مختلف اعزام می‌شوند. این امر باعث شده «سنت روزنامه‌نگاری» در تحریریه نشریات و رسانه‌های ژاپن شکل بگیرد و افراد کم سابقه و تازه‌وارد در کنار با سابقه‌ها و پیران تحریریه فعالیت کنند و تجربه بیاموزند.

3. بسیاری از رسانه‌های ژاپن، با وجود پیشرفتهای خیره‌کننده‌شان، که به هر دلیلی نخواسته‌اند یانتوانسته‌اند بر سرعت انتشار اخبار بیفزایند، معتقدند به صحت خبر توجه بیشتری دارند و نمی‌خواهند صحت خبر را فدای سرعت کنند. از این‌رو معتقدند، صحت اخبار، اعتماد مردم را به رسانه افزایش می‌دهد و در درازمدت رسانه‌ای که اعتماد مردم را داشته باشد اثرگذارتر است.

4. رشد رسانه‌های ژاپن، محصول خصوصی‌سازی است. خصوصی‌سازی سبب رقابت جدی و سالم بین رسانه‌های دیداری و مطبوعاتی و خبری شده و در درازمدت سطح کیفی آنها را ارتقا داده است. خصوصی‌سازی سبب شده نشریات استراتژی فروش داشته باشند، بطور دائم نظرسنجی از مخاطبان به عمل آورند و تغییر و تحولات جامعه را رصد کنند تا از رقیب جا نمانند. از این‌رو سرمایه‌گذاری در بخش توزیع در کنار سرمایه‌گذاری در جذب آگهی و سرمایه‌گذاری در تولید محتوا قرار داد. خصوصی‌سازی سبب شده تا هر واحد توزیع، نیمی از نیروی خود را صرف شناسایی مشترکان جدید بکند. فعالیت روزنامه‌های پرتیراژ ژاپنی در شناسایی مشترکان جدید به‌گونه‌ای است که انگار نشریه مذکور تازه شروع به کار کرده است.

5. مدیریت رسانه‌ها در ژاپن مبتنی بر تجربه و تخصص است. از آنجا که رسانه‌های ژاپنی همگی متعلق به بخش خصوصی‌اند، نظام اقتصادی مبتنی بر بازار، ایجاب می‌کند افراد کم‌تجربه و فاقد تخصص در مسندکار نباشند. از این‌رو می‌توان گفت مدیریت و مالکیت رسانه‌ها در ژاپن بنا بر ضرورت اقتصاد بازار، مبتنی بر تجربه و تخصص است و هر مدیری دنبال راهکارهایی است تا ترازمالی سالانه شرکت خود را مثبت نگه‌دارد و سود آن را افزایش دهد. به همین جهت مشاهده می‌شود تمامی رسانه‌های بزرگ ژاپن در کنار مدیران اصلی نشریه دارای شورای مشاوران رسانه‌ای و اداره طرحهای استراتژیک هستند تا تصمیم‌گیری‌شان بر مشاوره مشاوران کارآزموده و متخصص و تحقیق و بررسیهای استراتژیک مبتنی باشد.

6. رسانه‌های ژاپن نشان داده‌اند که خصوصی‌سازی و تبدیل به بنگاه اقتصادی شدن رسانه‌ها فی‌نفسه بد نیست و خصوصی سازی می‌تواند بر کیفیت و سطح نشریات بیفزاید. مسئولیت اجتماعی روزنامه‌نگاران را افزایش، نهادهای مدنی و حرفه‌ای را گسترش دهد و در نهایت مؤسسه را سود ده سازد. خصوصی‌سازی اعتماد مردم را نیز به ارمغان می‌آورد. دولتها با حمایت از نهادهای مدنی می‌توانند از منافع مردم دفاع کنند، چون‌که این نهادهای مدنی هستند که (در صورت ریشه دارشدن و کارابودن) بهتر از هر سازمان و دستگاهی می‌توانند از حقوق اعضاء صنف و حرفه حمایت کنند. رسانه‌های ژاپن نشان داده‌اند، خصوصی‌سازی می‌تواند محتوا را به ابتذال نکشاند و در عین‌حال توسعه فرهنگی را به دنبال داشته باشد.

7. یکی دیگر از نکات برجسته نظام رسانه‌ای ژاپن این است که مرز میان اقتصاد و فرهنگ حذف شده است. به عبارت دیگر اقتصاد همان فرهنگ است و فرهنگ نیز همان اقتصاد. در دنیای امروز مسائل اقتصادی به‌شدت از مسائل فرهنگی متأثرند و همچنین مسائل فرهنگی به شدت، مسائل اقتصادی شده‌اند. در این رابطه می‌توان گفت، فرهنگ و اقتصاد در ژاپن در کنش متقابل هستند و مرز بین آن دو عمل از بین رفته است. در ژاپن، رسانه‌ها تبدیل به کالاها و خدمات فرهنگی شده‌اند، به همین جهت، رقابت‌پذیری در رسانه‌های این کشور به اعتلای آن انجامید.

8. نظام رسانه‌ای ژاپن بشدت آینده‌نگر است. اگر آینده‌نگری را مجموعه‌ای از استعدادها، فرآیندها، روندها، قابلیت‌های ذهنی، نگرشها، تجربه‌های مبتنی بر سرمایه اجتماعی و مدیریت عقلانی در نظر بگیریم، رسانه‌های ژاپن دوراندیش و آینده‌نگر هستند. در نظام رسانه‌ای ژاپن برنامه‌ریزیها، سیاستگذاریها و هدف‌گیریها، همگی مبتنی بر تحقیق، نظرسنجی، تجربه و مشاورة متخصصان است. در رسانه‌های مطرح ژاپن، برای فهم موقعیت‌ها، روند تحولات و چالشهای عمده جامعه و همچنین شناسایی را‌ه‌حل‌ها، دفاتر استراتژیک و نظرسنجی به‌طور مداوم نبض جامعه را گرفته و همراه با تحلیل به سیاستگذاران ارائه می‌دهند. £

منابع:

1. N.H.K, Annual Report, 2006 2. This is N.H.K World, 2006 3. The japan Times, Media Data, No. 11 4. Kyodo News, 2005 5.

The Asahi Shimbun , 2005-2006 6. The Yomiuri Shimbun, 2005 7. TV Asahi Corporation, 2006 8.

ژاپن،مجموعه مباحث کشورها و سازمانهای بین‌المللی، وزارت امورخارجه، 1384 9. پل فیروزه، ویژه ژاپن، سال اول، شماره چهارم، تابستان 1381

* این مقاله در شصت و پنجمین شماره رسانه چاپ شده است.